آیا وام‌دهی بیت کوین با رویکردهای جدید می‌تواند بحران گذشته را تکرار نکند؟

بازگشت وام‌های

وام‌دهندگان بیت کوین با تمرکز بر کنترل‌های دقیق‌تر و مدیریت شفاف‌تر ریسک، تلاش دارند تا اعتماد به بخشی را که هنوز از نابودی پلتفرم‌هایی چون سلسیوس و بلاک‌فای آسیب دیده، بازسازی کنند. در چرخه قبلی، وام‌دهندگان بزرگ بیت کوین پس از تبدیل سپرده‌های کاربران به وام‌های بدون وثیقه کافی فروپاشیدند. وقتی قیمت بیت کوین سقوط کرد و نقدینگی خشک شد، میلیاردها دلار از دارایی مشتریان بلوکه شد یا از بین رفت.

اما این فروپاشی‌ها دلیلی بر شکست ذاتی مدل وام‌دهی با پشتوانه کریپتو نیست. شکست‌ها عمدتاً نتیجه مدیریت بد ریسک بود نه عیب مدل. اکنون برخی پلتفرم‌ها با وثیقه‌گیری بیش‌ازحد و تعیین آستانه‌های سفت و سخت برای لیکوئید شدن، تلاش می‌کنند اشتباهات گذشته را تکرار نکنند. به‌گفته آلیس لیو، مدیر تحقیقات کوین‌مارکت‌کپ، شفافیت بیشتر و نگهداری دارایی توسط اشخاص ثالث به کاهش خطر طرف مقابل کمک می‌کند.

چرا مدل پیشین شکست خورد؟

سقوط سلسیوس و بلاک‌فای نقص‌های مدل‌های اولیه وام‌دهی کریپتو را آشکار کرد. آنان بر تکرار وثیقه‌ها (ریهایپوتکیشن)، مدیریت نامناسب نقدینگی و معاملات اهرمی در ساختاری غیرشفاف تکیه داشتند و به مشتریان اطلاع شفافی درباره نحوه مدیریت دارایی نمی‌دادند. تکرار وثیقه روشی رایج در سیستم مالی سنتی است اما با حدودیت‌ها و افشای کامل انجام می‌شود، در حالی که سلسیوس و بلاک‌فای اغلب سپرده‌ها را مجدداً و بدون کنترل‌های شفاف استفاده می‌کردند.

تفاوت مهم دیگر این بود که سلسیوس بازاریابی شدیدی نزد سرمایه‌گذاران خرد داشت ولی بلاک‌فای بیشتر با نهاد‌های بزرگ کار می‌کرد. همچنین ارتباط بلاک‌فای با FTX (اکنون ورشکسته) و Alameda Research برایش دردسرساز شد. در چرخه فعلی، بازار وام‌دهی عمدتاً در اختیار سرمایه‌گذاران بالغ و نهادی است و کمتر سرمایه‌گذار خرد حضور دارد. اهداف امروزه بیشتر دسترسی به نقدینگی، بهینه‌سازی مالیاتی و تنوع‌بخشی سرمایه است و دیگر نرخ سودهای وسوسه‌انگیز محور توجه نیست.

نگرانی از ریهایپوتکیشن ادامه دارد

ریهایپوتکیشن (استفاده مجدد از وثیقه‌ها) هنوز برای بسیاری از کاربران کریپتو که در سلسیوس متضرر شدند، دغدغه اصلی است. برخی پلتفرم‌ها مانند استرایک وعده داده‌اند که هیچ‌وقت بیت کوین مشتریان را برای وام‌دهی مجدد استفاده نکنند، اما برخی دیگر سعی دارند با شفافیت بیشتر این مدل را توضیح داده و مزایای پایین آمدن هزینه وام را شرح دهند. اما موفقیت یا خطرناک بودن مدل، مستقیماً به ساختار واقعی و میزان شفافیت آن وابسته است.

پیش از فروپاشی‌ها، شرکت‌های وام‌دهی کریپتو ستاره‌های بازار بودند. تخمین‌های Galaxy Research نشان می‌دهد در سه‌ماهه اول 2022 حجم کل وام این بخش به ۳۴.۸ میلیارد دلار رسیده بود. با سقوط استیبل‌کوین ترا و زنجیره‌ای از ورشکستگی‌ها، حجم بازار وام‌دهی به ۶.۴ میلیارد دلار سقوط کرد و بیش از ۸۲ درصد کاهش یافت. اکنون اما مدل وام‌دهی بیت کوین مجدداً محبوب شده و در پایان سه‌ماهه اول 2025 حجم وام‌های CeFi باز به ۱۳.۵۱ میلیارد دلار با رشد فصلی ۹.۲۴ درصدی رسیده است.

مدل‌های امروزی و چالش بی‌ثباتی بیت کوین

مدل‌های وام‌دهی جدیدتر با کاهش نسبت‌های وام به وثیقه و تعیین سیاست‌های واضح برای ریهایپوتکیشن ریسک را کمتر کرده‌اند. اما مشکل اصلی ساختاری این است که اساس مدل هنوز بر یک دارایی پرنوسان چون بیت کوین استوار است. حتی محافظه‌کارانه‌ترین نسبت‌ها نیز در یک ریزش شدید قیمت به راحتی می‌تواند منجر به لیکوئیدیشن گسترده شود. بیت کوین نسبت به سال‌های ابتدایی کمی باثبات‌تر شده، اما همچنان حتی حرکت‌های روزانه ۵ درصد عادی است و بازار می‌تواند به سرعت واکنش نشان دهد. در مارس ۲۰۲۵ بیت کوین تا ۷۷۰۰۰ دلار هم سقوط کرد.

تحول استفاده‌های وام‌دهی بیت کوین و نگاه رو به آینده

سم مودی، مدیرعامل شرکت Savea می‌گوید: «وام‌های پشتوانه بیت کوین ایمن‌تر شدند اما هنوز بدون ریسک نیستند؛ شفافیت اثبات موجودی، اخذ مجوزهای بانکی و نسبت‌های پایین‌تر وام به وثیقه پیشرفت‌های مثبت‌اند.» حتی بدون تکرار وثیقه و با حد پایین لوریج، همچنان دارایی وثیقه فقط یک ارز (بیت کوین) است که ممکن است در یک شب چند درصد ارزشش کم شود.

وام‌گیری با بیت کوین موارد استفاده مالی جدیدی را فعال کرده است، مثل دریافت نقدینگی بدون فروش دارایی برای دور زدن مالیات و حتی ورود به بازار املاک. اما برخی علاقه‌مندان بیت کوین با دیده تردید به حضور واسطه‌های مالی سنتی و سیستم‌های قضایی در این فرآیندها نگاه می‌کنند. مودی معتقد است آینده این حوزه مدل‌های بومی‌تر کریپتویی است که شامل کیف پول‌های چند امضایی، قابلیت مشاهده عمومی در بلاک‌چین، محدودیت شدید در استفاده مجدد از وثیقه و کال مارجین خودکار می‌شود. او پیشنهاد می‌کند پلتفرم‌ها فقط تا ۴۰ درصد ارزش وثیقه وام بدهند.

در مجموع، بازار وام‌دهی بیت کوین با رویکردی محتاطانه و فهم بهتر از ریسک‌ها در حال احیاء است، اما تا زمانی که مشکل نوسانات بیت کوین حل نشود، حتی ایمن‌ترین مدل‌ها هم باید محتاط بمانند.