آیا سقوط بی‌سابقه دلار آمریکا در سال ۲۰۲۵ آغاز پایان سلطه آن است؟
مفاهیم کلیدی- دلار آمریکا بدترین عملکرد نیمه اول سال طی چهل سال اخیر را ثبت کرد.
- کاهش اعتماد جهانی، کسری بودجه و سیاست‌های تجاری بی‌ثبات عامل سقوط دلار بوده‌اند.
- با ادامه کاهش ارزش دلار، سایر ارزها مانند یورو و ین رشد قابل توجهی داشته‌اند.
عملکرد ضعیف دلار آمریکا در نیمه اول سال؛ دلایل سقوط چیست؟
دلار آمریکا (USD) همچنان به روند نزولی خود ادامه می‌دهد و طبق گزارش بلومبرگ به نقل از SMM، بدترین عملکرد نیمه اول سال را در چهار دهه اخیر ثبت کرده است. در حالی که انتخاب مجدد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا ابتدا عامل حمایتی برای دلار تلقی می‌شد، تحولات اخیر واقعیتی کاملاً متفاوت را نشان می‌دهند: سیاست‌های تجاری ناپایدار، کسری بودجه رو به وخامت و کاهش تقاضای خارجی برای دارایی‌های دلاری اکنون فشار زیادی بر این ارز وارد کرده‌اند. سوال اینجاست؛ این ضعف اخیر، یک نوسان موقتی است یا نشانه پایان دوران تسلط دلار؟
روند سقوط فعلی دلار آمریکا از نظر گستردگی و سرعت، بی‌سابقه است. شاخص دلار آمریکا (DXY) که ارزش دلار را در برابر سبدی متشکل از شش ارز خارجی می‌سنجد، از ابتدای سال تاکنون بیش از ۱۰٪ افت داشته و برای اولین بار از فوریه ۲۰۲۲ به محدوده ۹۷ واحد رسیده است. این بدترین عملکرد شش ماهه اول سال برای DXY در دهه‌های اخیر است.
تحولات گسترده فراتر از بازارهای ارز
این حرکت تنها محدود به بازار ارز نیست، بلکه بازتابی از تغییرات عمده در جریان سرمایه جهانی در مواجهه با بی‌ثباتی سیاستی و اقتصادی ایالات متحده است. بری آیکن‌گرین، استاد اقتصاد دانشگاه برکلی، به سی‌ان‌ان گفت: «دینامیک‌های مشاهده‌شده در بازار ارز، مستقیماً بحران اعتماد به بنیادهای آمریکا و ثبات مدیریت اقتصادی آن را منعکس می‌کنند.»
انتظارات اولیه نسبت به تقویت دلار بر مبنای دو پایه از سیاست‌های ترامپ بود؛ محرک‌های مالی از طریق کاهش مالیات‌ها و اعمال تعرفه‌های گمرکی به امید بهبود تراز تجاری. اما این اقدامات عکس نتیجه دادند. اعلامیه‌های متغیر درباره تعرفه‌ها — چه اعمال، چه تعلیق و چه تمدید — باعث افزایش نوسانات و تضعیف فضای سرمایه‌گذاری شدند. همچنین ابهامات ناشی از سیاست تجاری آمریکا، جذابیت دلار به عنوان دارایی امن را کاهش داده‌اند.
فرانچسکو پزوله، استراتژیست بازار ارز در ING، به نقل از سی‌ان‌ان گفت: «امروز کاهش چشمگیری در حق بیمه امنیتی که معمولاً با دارایی‌های دلاری همراه بود مشاهده می‌شود.» وی اضافه کرد: «جایگاه دلار به عنوان ارز امن، اکنون مورد تردید قرار گرفته است.»
تغییر در جریان سرمایه‌ها؛ سقوط تقاضا برای دلار
یکی از تحولات مهم، کاهش چشمگیر جریان سرمایه‌های بین‌مرزی و تقاضا برای دلار است. برخی شاخص‌ها از جمله «سوآپ پایه ارزی» که قراردادی برای معاوضه اصل سرمایه در دو ارز مختلف است، کاهش تقاضا برای دلار در بازارهای بین‌المللی و افزایش اقبال به یورو و ین ژاپن را نشان می‌دهند.
بر اساس نظر گلدمن ساکس و BNP Paribas، سرمایه‌گذاران نهادی اروپایی مانند صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌ها، سطح قرارگیری خود در دلار را به پایین‌ترین حد تاریخی رسانده‌اند. همزمان، چین نیز فروش اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا را افزایش داده تا استراتژی تنوع‌بخشی ذخایر ارزی خود را تقویت کند. ریچارد چمبرز، مدیر جهانی در گلدمن ساکس، می‌گوید: «در حال حاضر شاهد تخصیص سیستماتیک سرمایه به بازارهایی با پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد کلان بیشتری هستیم. این امر حاکی از تغییر بنیادین در نگاه به ریسک‌های حاکمیتی است.»
عامل مهم دیگر، نگرانی‌ها درباره وضعیت مالی آمریکا است. کسری بودجه عمومی از ۶.۸٪ تولید ناخالص داخلی گذشته و بدهی فدرال به بیش از ۳۶٫۲۰۰ میلیارد دلار، معادل بیش از ۱۲۰٪ تولید ناخالص داخلی رسیده است.
در این شرایط، آژانس مودیز رتبه اعتباری دولت آمریکا را در ماه مه به AA1 کاهش داد و کسری‌های ساختاری رو به رشد و افزایش هزینه‌های بهره را دلیل این اقدام دانست. بسیاری از سرمایه‌گذاران حالا خواهان بازدهی بالاتری برای تأمین مالی بدهی آمریکا شده‌اند، که به طور مکانیکی هزینه تامین مالی دولت و بخش خصوصی را افزایش می‌دهد.
برندگان افت شاخص دلار و آینده سیاست‌های فدرال رزرو
رشد سایر ارزها از افت دلار سود برده است؛ یورو از ژانویه ۱۳٪ رشد داشته و به بلندترین سطح خود از ۲۰۲۱ رسیده است. ین ژاپن، کرون سوئد (SEK) و فرانک سوییس (CHF) نیز در این مدت سودهای قابل توجهی به ثبت رسانده‌اند. در آسیا هم دلار تایوان (TWD)، وون کره (KRW) و بات تایلند (THB) رشد بین ۶ تا ۱۲ درصدی داشته‌اند.
این تحولات تغییر نگرش نسبت به ثبات اقتصادی نسبی مناطق مختلف جهان و همچنین انتظار برای واگرایی بیشتر ارزها در آینده را منعکس می‌کنند. افت دلار در نیمه اول سال با وجود تصمیمات فدرال رزرو برای حفظ نرخ‌های بهره بالا رخ داده است. اما به نظر می‌رسد این وضعیت پایدار نخواهد بود؛ طبق انتظارات بازار، تا پایان سال جاری سه بار کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو ممکن است، در حالی که نرخ تورم (بر اساس شاخص PCE) در ماه مه به ۲.۳٪ رسیده و به هدف ۲٪ فدرال رزرو نزدیک‌تر شده است. چنانچه این سیاست تسهیل پولی با سیاست‌های موثر کاهش کسری بودجه یا ثبات تجاری همراه نشود، دلار آمریکا می‌تواند به روند نزولی خود به شکل منظم اما تدریجی ادامه دهد.
آران سای، استراتژیست چند دارایی در پیکته‌ام، گفت: «شرایط فعلی به نفع استمرار تضعیف دلار آمریکاست، مگر آنکه سیاست مالی آمریکا به‌طور اساسی اصلاح شود.»
نتیجه‌گیری؛ آیا دوران سلطه دلار رو به پایان است؟
افت دلار آمریکا در سال ۲۰۲۵ فراتر از یک اصلاح معمول بازار است. این سقوط، بازآرایی ساختاری سرمایه‌گذاران جهانی و بازنگری در اصولی است که تا کنون نقش مرکزی دلار را تضمین می‌کرد. دلار آمریکا همچنان ارز غالب است، اما اگر ریسک‌های کنونی شامل بی‌ثباتی سیاسی، کسری بودجه و کاهش اعتبار سیاست‌های پولی سریعاً کنترل نشود، نقش سیستماتیک آن می‌تواند به تدریج محدود شود.
