انواع صورت های مالی شرکت ها کدام است؟

بازار سرمایه، بازاری مناسب سرمایه‌گذاری می‌باشد که وجود شفافیت بالا همواره یکی از مزیت‌های این بازار به شمار می‌رود. این شفافیت به دو طریق محقق می‌گردد:
1- نظارت سازمان بورس اوراق بهادار بر معاملات و عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس
2- قوانین و دستورالعمل‌های لازم جهت ورود به بورس اوراق بهادار که شرکتها مستلزم به رعایت آن می‌باشند. یکی از این دستورالعمل‌ها، ارائه صورت‌ های مالی و حسابداری در پایان هر دوره مالی می‌باشد. این گزارشها در سایت کدال منتشر می‌گردند تا در دسترس عموم قرار گیرند. در ادامه شما را با انواع صورت های مالی آشنا می‌کنیم. از این طریق می‌توانید عملکرد شرکتها را بررسی نمایید.

مقاله پیشنهادی: آموزش استفاده از سایت کدال

تعریف صورت مالی

به گزارش‌هایی که شرکتها در پایان دوره‌های مالی منتشر می‌نمایند، صورت مالی گفته می‌شود. این گزارشات، وضعیت و گردش مالی، میزان دارایی و بدهی‌های شرکت را در بردارد که باید مطابق با اصول و استانداردهای حسابداری باشد. اطلاعات ثبت شده در این گزارشات، برگرفته از داده‌های مالی می‌باشد که توسط امور مالی هر شرکت ثبت و توسط موسسات حسابداری تنظیم می‌گردد. از آنجایی که صورتهای مالی بیانگر عملکرد و وضعیت دقیق شرکت می‌باشند از اهمیت بسیاری برخوردارند. تحلیلگران و صاحبان سهام هر شرکت با بررسی این صورتها، از ریسک سرمایه خود می‌کاهند؛ زیرا در صورت مشاهده عملکرد نامطلوب شرکت، سرمایه خود را خارج می‌نمایند.

دوره های مالی

شرکتها موظفند حداقل یکبار در سال، گزارشات مالی خود را در قالب صورت های مالی ارائه دهند. برخی از شرکتها در فواصل زمانی کوتاه‌تری اقدام به ارائه صورت مالی می‌نمایند. شرکتها می‌توانند در دوره‌های سه ماهه، شش ماهه و یا نه ماهه نیز گزارشات مالی خود را ارائه دهند.

انواع صورت های مالی

گزارشات مالی در انواع مختلفی تهیه می‌گردند که هریک بیانگر قسمت مشخصی از عملکرد شرکت می‌باشد. ترازنامه، گزارش سود و زیان (و سود و زیان جامع) شرکت و جریان وجوه نقد، انواع این صورتها می‌باشند. در ادامه به شرح هر یک می‌پردازیم.

1- ترازنامه (صورت مالی بیان کننده میزان بدهی و دارایی)

ترازنامه، نوعی صورت مالی است که حاوی اطلاعات مهمی از جمله دارایی شرکت می‌باشد. از این رو، می‌توان گفت که ترازنامه، مهم‌ترین صورت مالی شرکت است. اطلاعاتی از قبیل: میزان دارایی نقدی و غیرنقدی، میزان بدهی‌ها و میزان دارایی صاحبان سرمایه شرکت، همگی در ترازنامه ذکر می‌گردد. مجموع سرمایه و بدهی‌های هر شرکت، میزان دارایی را مشخص می‌نماید. به این فرمول، معادله حسابداری می‌گویند.
(دارایی = بدهی + سرمایه)

انواع دارایی شرکتها

هر شرکت، دارای مقداری سرمایه نقدی و غیرنقدی می‌باشد که در مجموع، سرمایه شرکت را تشکیل می‌دهند. سرمایه نقدی همان میزان وجه نقد موجود در حساب شرکت است. میزان بدهی افراد به شرکت که از طریق چک و … تسویه و در نهایت به حساب شرکت واریز می‌گردد نیز جزء دارایی نقدی محسوب می‌شود.
ملک، ساختمان، ماشین آلات و … از جمله دارایی‌های فیزیکی محسوب می‌گردند که به آنها سرمایه غیرنقدی می‌گویند.

فرم استاندارد ترازنامه

در ستون راست جدول ترازنامه، دارایی (ثابت و جاری) شرکت و در انتهای آن مجموع این دارایی‌ها ثبت می‌گردد. در ستون چپ ترازنامه، اطلاعات بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه شرکت و در انتها نیز مجموع این هزینه‌ها ثبت می‌گردد. با کسر این مقادیر از میزان دارایی شرکت، میزان سرمایه شرکت بدست می‌آید. تصویر زیر نمونه‌ای از ترازنامه می‌باشد.

2- صورت مالی سود و زیان

گزارش سود و زیان شرکت، نوعی صورت مالی است که نمایی از عملکرد شرکت را در اختیار مدیران و سهامداران قرار می‌دهد. در این نوع صورت مالی ، کلیه درآمد‌ها و هزینه‌های شرکت ثبت می‌گردد. این اطلاعات شامل درآمدهای عملیاتی شرکت، هزینه‌های تولید، مالیات، بهره وام‌های دریافتی و کلیه هزینه‌های پرداختی و غیره می‌باشد که همگی در یک ستون قرار می‌گیرند. این صورت در نهایت میزان سود خالص و سود ناخالص شرکت را مشخص می‌سازد که در تصمیم‌گیری ذینفعان شرکت بسیار موثر است. از این رو گزارش سود و زیان نام گرفته است. 

تعاریف اصطلاحات پرکاربرد در صورت سود و زیان شرکت

هزینه‌های مستقیم: به هزینه های مرتبط با تولید کالا گفته می‌شود. به عنوان مثال، برای تهیه کاغذ، هزینه خرید چوب یکی از هزینه‌های مستقیم می‌باشد.

هزینه‌های غیرمستقیم: به هزینه‌هایی که مستقیماً به کالا مربوط نمی‌شوند اما در فرآیند ساخت کالا الزامی هستند گفته می‌شود. به عنوان مثال حقوق، کارکنان کارخانه تولید کاغذ و یا هزینه تعمیر و نگهداری استهلاک ماشین‌آلات، از این قبیل هزینه‌ها می‌باشند.

درآمد و هزینه عملیاتی: به درآمد حاصل از فعالیت اصلی شرکت، درآمد عملیاتی و به میزان هزینه‌های صورت گرفته بابت این مقدار درآمد، هزینه عملیاتی گفته می‌شود که اعم از هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم می‌باشد.

سود عملیاتی: به میزان درآمد شرکت پس از کسر هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم، درآمد عملیاتی گفته می‌شود. در واقع، می‌توان گفت به میزان درآمد پس از کسر هزینه ها به جز مالیات و بهره، سود عملیاتی می‌گویند.

(هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم - درآمد عملیاتی = سود عملیاتی)

سود ناخالص: به میزان درآمد شرکت (حاصل از فروش کالا و خدمات) پس از کسر هزینه‌های تولید، سود ناخالص گفته می‌شود. (هزینه‌های مربوط به تولید - درآمد شرکت = سود ناخالص)

سود خالص: به میزان درآمد شرکت پس از کسر کل هزینه‌های سازمان اعم از هزینه‌های تولید، مالیات، بهره وام و حقوق کارکنان، سود خالص گفته می‌شود.

تفاوت سود خالص و ناخالص

این دو مقدار در گزارش سود و زیان شرکت ذکر می‌گردند. از این رو، درک مفهوم و تفاوت این دو برای هر تحلیلگر الزامی است.

• در سود ناخالص، تنها هزینه‌های مستقیم از درآمد کسر می‌گردد که نشانگر میزان کارآمدی شرکت در چرخه تولید می‌باشد؛ در حالی که در سود خالص کلیه هزینه‌ها (مستقیم و غیرمستقیم) از درآمد سازمان کسر می‌گردد. سود خالص، بیانگر میزان سودآوری شرکت است و ممکن است این عدد گاهی منفی شود که نشان دهنده زیان‌ده بودن شرکت می‌باشد.
• هدف از محاسبه سود ناخالص، مشاهده تاثیر هزینه‌های تولید بر میزان سود شرکت می‌باشد. هدف از محاسبه سود خالص نیز مشاهده عملکرد کلی شرکت در یک دوره مالی خاص می‌باشد.
• سود ناخالص نشان دهنده وضعیت سوددهی شرکت نیست؛ از این رو در تصمیمات آینده شرکت قابل اتکا نمی‌باشد. در حالی که در سود خالص، کلیه هزینه‌ها کسر شده و می‌توان در جهت پیشبرد و گسترش شرکت از آن بهره برد.

فرم استاندارد صورت سود و زیان

در نمونه بالا ابتدا میزان درآمد فروش (عملیاتی) ثبت شده است که با کسر میزان برگشت از فروش و تخفیفات، فروش خالص حاصل می‌شود. پس از کسر بهای تمام شده کالای فروش رفته از مقدار فروش خالص، میزان سود ناخالص بدست می‌آید. سپس با مشخص نمودن میزان هزینه‌های غیرمستقیم مانند هزینه‌های توزیع و فروش، اداری، عمومی و کسر از سود ناخالص، میزان سود یا زیان عملیاتی مشخص می‌گردد. در صورت مثبت (منفی) بودن، این مقدار سود (زیان) عملیاتی را نشان می‌دهد. در نهایت با کسر میزان هزینه‌های مالی و غیر عملیاتی مانند مالیات بر درآمد و سایر هزینه‌ها، سود یا زیان خالص بدست می‌آید. این مقدار نیز با توجه به مثبت و یا منفی بودن، نشان دهنده سود یا زیان خالص شرکت می‌باشد.

هرکدام از این پارامترها (سود ناخالص، سود عملیاتی ، سود خالص) نشانگر عملکرد‌های مختلف شرکت می‌باشند که افراد با مشاهده و تحلیل آنها می‌توانند نسبت به سرمایه‌گذاری و یا خروج سرمایه خود تصمیم‌گیری نمایند.

3- صورت مالی جریان وجوه نقد

صورت جریان وجوه نقد شرکت نیز یکی از صورت‌های مالی اساسی شرکت می‌باشد. اطلاعات ثبت شده در این صورت، در پنج قسمت مجزا قرار می‌گیرند که نشان می‌دهد که میزان وجه ورودی و خروجی شرکت چه میزان بوده و این مقادیر در چه محلی نهادینه شده است. به عنوان مثال، ممکن است سود خالص ثبت شده در گزارش سود و زیان، به صورت نقد در حساب شرکت موجود نباشد و این میزان در محلی سرمایه‌گذاری شده باشد. این گزارش، اطلاعاتی از این قبیل را در اختیار افراد قرار می‌دهد.

برداشتها از صورت جریان وجوه نقد

جریان نقدی مثبت، نشان دهنده افزایش ورود نقدینگی به شرکت می‌باشد. شرکتها می‌توانند این میزان را به تسویه بدهی، پرداخت به سهامداران و یا سرمایه‌گذاری در داخل و یا خارج از شرکت اختصاص دهند.
نقدشوندگی شرکتها بسیار با اهمیت است. ممکن است حتی شرکت‌های سودده با نقدشوندگی ضعیف به دلیل بلوکه بودن دارایی شرکت و یا سرمایه‌گذاری بیش از حد، متحمل شکست شوند. از این رو، وجود نقدینگی لازم به جهت تسویه بدهی‌های کوتاه مدت الزامی و حیاتی است.
مقدار بالای نقدینگی آزاد شرکتها نشان دهنده این است که شرکت تا چه حد می‌تواند برای گسترش شرکت هزینه کرده و به سهامداران پرداختی داشته باشد.

5 سرفصل در گزارش جریان وجوه نقد شرکت

صورت گردش وجوه از پنج قسمت مجزا تشکیل می‌شود. این قسمتها شامل فعالیتهای عملیاتی، سرمایه‌گذاری و تامین مالی در سه بخش مجزا و همچنین مالیات بر درآمد شرکت، بازده سرمایه‌گذاری‌ها و تامین مالی در دو بخش دیگر قرار می‌گیرند. در ادامه به شرح هر قسمت به ترتیب ذکر شده در گزارش مربوطه خواهیم پرداخت.

فعالیت های عملیاتی

بخشی از گزارش جریان وجوه نقد شرکت، به فعالیت‌های عملیاتی شرکت اختصاص دارد. میزان وجه حاصل شده از فعالیت‌های تجاری شرکت و نحوه مصرف این وجوه همراه با توضیحات مطرح گردیده است.

بازده سرمایه گذاری ها و تامین مالی

در این قسمت از صورت جریان وجوه نقد، میزان وجوه و سود پرداختی بابت تامین مالی و سود دریافتی از محل سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و کوتاه مدت درج می‌گردد. این موارد میزان اثربخش بودن سرمایه‌گذاری‌های شرکت و همچنین چشم ا‌ندازی از آینده را در اختیار افراد قرار می‌دهد.

مالیات بر درآمد

هر شرکت با توجه به میزان درآمد خود، موظف به پرداخت مالیات می‌باشد. مبلغ واریزی بابت مالیات در قسمتی مجزا از صورت جریان وجوه شرکت ثبت می‌گردد. میزان مالیات پرداختی می‌تواند در تصمیم گیری ذینفعان موثر باشد. قرار گرفتن این بخش در قسمتی مجزا مطابق استانداردهای حسابداری ایران می‌باشد.

فعالیت های سرمایه گذاری

گزارش این قسمت، به میزان ورودی و خروجی وجه نقد از سرمایه‌گذاری‌های شرکت اشاره دارد. به عنوان نمونه، هرگونه خرید و فروش منابع سرمایه‌گذاری شرکت، مانند: ملک، کارخانه ، ابزار و ... در این قسمت ثبت می‌گردد. جریان نقدی مثبت نشان دهنده عملکرد مثبت یک شرکت می‌باشد، اما لزوما تمامی شرکتها با جریان وجوه نقد منفی زیان‌ده نمی‌باشند. ممکن است شرکتی با میزان جریان وجوه نقد منفی، سرمایه‌گذاری بلند مدت هوشمندانه صورت داده باشد که در آینده منجر به عملکرد ویژه گردد. با بررسی این قسمت، می‌توان به این مهم پی برد.

فعالیت های تامین مالی

در قسمت فعالیت‌های تامین مالی، نحوه جذب نقدینگی مورد نیاز شرکت و همچنین بازپرداخت این وجه به سرمایه‌گذاران ثبت می‌گردد. به عنوان نمونه، با مشاهده این قسمت از گزارش جریان وجوه نقد، می‌توان متوجه شد شرکت در چه فواصلی، از کجا و چه مقدار سرمایه جذب می‌نماید. همچنین مواردی مانند: پرداخت سود نقدی، دریافت وام، فروش و یا انتشار اوراق بیشتر از فعالیت‌های تامین مالی محسوب می‌شوند.

4- صورت مالی سود و زیان جامع

صورت سود و زیان عادی، قادر به نمایش تمامی اطلاعات نمی‌باشد؛ از این رو، صورت سود و زیان جامع تهیه می‌گردد که شامل اطلاعات حقوق سرمایه‌گذاران است. برای تهیه این صورت نیاز به اطلاعات جدید نیست. از جمع‌آوری داده‌ها از ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد، می‌توان صورت سود و زیان جامع را تهیه نمود.

تعریف مفاهیم کاربردی در صورت سود و زیان جامع

درآمد تحقق نیافته: شرکتها در آغاز هر دوره، میزان درآمد، هزینه و سود خود تا پایان دوره مالی را تخمین می‌زنند. در پایان دوره، میزان سود، هزینه و فروش خالص در صورت سود و زیان ذکر می‌گردد. به تفاوت میزان پیش‌بینی شده برای این مقادیر با مقادیر واقعی آنها، میزان درآمد و سود تحقق نیافته گفته می‌شود که در صورت سود و زیان جامع ذکر می‌گردد. این میزان به دلیل تغییر ارزش دارایی‌ها و یا برخی بدهی‌ها صورت می‌گیرد.

سود تسعیر ارز: برخی از فعالیت‌های شرکت مانند معاملات خارجی، نیاز به تسعیر ارز دارد. (تسعیر= تبدیل ارز، بها تعیین کردن). این تبدیل ارز بر وضعیت مالی شرکت تاثیر می‌گذارد از این رو، در صورت سود و زیان جامع شرکت ذکر می‌گردد‌.

زیان تحقق نیافته: برخی از پروژه‌ها، سودآوری نداشته و تنها شرکت را متحمل هزینه اضافی می‌نمایند. با شناسایی و توقف اینگونه از پروژه‌ها، از هزینه اضافی و ضرر شرکت جلوگیری می شود؛ به این مقادیر، زیان تحقق نیافته گفته می‌شود که از به هدر رفتن سود شرکت جلوگیری می‌نماید.

تعدیلات سنواتی: به اشتباهات و تغییرات در رویه حسابداری، تعدیلات سنواتی گفته می‌شود. این مقادیر در صورت سود و زیان جامع آورده می‌شود. به طور نمونه شیوه حسابداری یک شرکت در سال 1399 تغییر کرده است؛ برای جلوگیری از ایجاد خطا حساب‌های قبلی تعدیل می‌گردند. گاهی ممکن است در ارقام اشتباهی صورت گیرد که این مورد نیز در قسمت تعدیلات ثبت می‌گردد. نکته قابل توجه این است که برای هر اصلاح وجود سند الزامیست.

نمونه استاندارد صورت سود و زیان جامع

سخن آخر

در بورس، معمولا حباب قیمتی وجود دارد که قیمت معامله شده در بازار با ارزش ذاتی سهام متفاوت است. تحلیلگران بنیادی سعی دارند از این حباب قیمتی اطلاع یافته و سود کسب نمایند؛ به طوری که سهم‌ها را با قیمتی کمتر از ارزش ذاتی خریداری کرده و با قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی به فروش برسانند. این امر با مطالعه و بررسی دقیق صورت های مالی شرکتها امکان‌پذیر است. در این صورتها اطلاعات مهمی نهفته است که با مشاهده و بررسی این اطلاعات می‌توان از آینده مالی و قیمت ذاتی سهام شرکت مطلع شد.