حباب بورس چیست؟ داراییتان در خطر است، در مقابل حباب محتاط باشید
سکه (خونه، ماشین، دلار و...) نخرید قیمت‌ها حباب داره! تاکنون این اصطلاحات را در بین اطرافیان و یا رسانه جمعی زیاد شنیده‌اید. اما حباب واقعا چیست؟ به چه دلیل شکل می‌گیرد؟ چطور متوجه حباب قیمت شویم؟ و در هنگام بروز این معضل برای جلوگیری از زیان چه باید کرد؟
در اوایل سال 99 افزایش نقدینگی و حجم معاملات در بازار بورس چشمگیر شد. کارشناسان هشدار لازم در خصوص وجود حباب قیمت دادند اما افراد عادی به این موضوع باور نداشتند. در نهایت با ریزش شدید شاخص کل ، شاهد ترکیدن حباب قیمت در بورس بودیم. در این مقاله به پاسخ سوالات ذکر شده و همچنین تحلیل حباب می‌پردازیم.
حباب بورس چیست؟
در تمامی بازار‌ها امکان تشکیل حباب قیمت وجود دارد که گاهی رخ داده و منجر به افزایش کم سابقه و گاهاً بی‌سابقه قیمت می‌شود. در این حالت قیمت معامله در بازار با ارزش ذاتی کالا بسیار متفاوت است. برخلاف مفهوم حباب که ساده می‌باشد نحوه تشخیص این معضل اقتصادی دشوار است. وجود حباب در بورس ایران باعث سرریزی منابع مالی قسمتی از جامعه به جیب قشر دیگری گشته، که ضررهای بسیاری به اقتصاد وارد آورده است.
رفتار هیجانی ناشی از ترس و طمع سرمایه‌گذاران منجر به تشدید حباب می‌گردد. از آنجایی که افزایش و کاهش قیمت‌ها در بازار به جهت رسیدن به قیمت ذاتی شکل می‌گیرد در هنگام افزایش قیمت (شکل‌گیری حباب) ، سرمایه‌گذاران بسیار خوشحال شده و به دنبال توجیه ارزش کالا می‌باشند. از این رو، تشخیص حباب پیچیده به نظر می‌رسد. چشم‌پوشی از صعود ناگهانی قیمت‌ها و محتاط نبودن در این شرایط منجر به ضرر آنان می‌گردد. در ادامه به دلایل شکل‌گیری حباب در بازار سرمایه خواهیم پرداخت.
چرا حباب شکل می‌گیرد؟
تشکیل حباب یکی از پیامدهای سرمایه‌گذاری می‌باشد. از عوامل مهم تشکیل دهنده حباب در بازار می‌توان به سفته بازی در بازار سهام ، اختلال و دست کاری در اطلاعات و صورتهای مالی شرکتها، ناکارآمدی بازار و... اشاره نمود. می‌توان گفت که دلیل اصلی تشکیل حباب، عدم وجود اطلاعات کامل است. عدم کنترل افراد بر احساسات خود موجب تشدید این فرآیند گشته و به آن دامن می‌زند.
تکثیر اخبار مثبت پی در پی، جو روانی مثبتی در بازار ایجاد می‌کند. با تداوم انتشار این اخبار، افراد با وجود نداشتن اطلاع کافی از میزان ارزندگی سهام شرکتها، به دلیل جا نماندن از قافله و با تصور فروختن سهام با قیمت بالاتر اقدام به خرید می‌نمایند. رابرت شیلر اقتصاددان مطرح در حوزه اقتصاد مالی-رفتاری دلیل این رفتارها را تقلید دانسته است. درواقع اشخاص با اطلاع از منفعت شخص مهمی در اقتصاد از طریق سفته بازی سعی دارند مانند او عمل نمایند. با ادامه این روند و صعود بی رویه ارزش سهام ، حباب بزرگتر شده و در ادامه با انتشار یک خبر منفی، قیمت به یکباره فرو می‌ریزد.
ریسک های حباب
همانطور که در بالا اشاره نمودیم قیمت‌ها در بازار در حوالی ارزش ذاتی خود نوسان می‌کنند. نکته قابل تأمل این است که گاهی افزایش بی رویه قیمت بیان کننده ارزش ذاتی بالا نیست و حباب شکل گرفته است. در این مواقع افرادی که از ارزش ذاتی سهام (کالا) اطلاع ندارند اقدام به خرید می‌نمایند. با وجود تاثیرات بسیار منفی این معضل بر اقتصاد، امروزه افرادی سعی دارند در جهت حباب معامله نموده و سود‌های هنگفتی کسب نمایند. این عمل از ریسک بالایی برخوردار است زیرا در بسیاری از مواقع با ترکیدن حباب و ریزش ناگهانی قیمت، سهامداران فرصت خروج پیدا نمی‌کنند.
نحوه تشخیص و شناسایی سهام حباب‌دار
تشخیص سهام حباب‌دار در بازار سرمایه ، نیاز به بررسی گذشته سهم و وضعیت فعلی شرکت دارد. در زیر به روش‌هایی اشاره نموده‌ایم که می‌توان با استفاده از آنها، تا حدودی از وجود حباب مطلع شد و محتاطانه عمل نمود.
- مقایسه درصد رشد قیمت سهام شرکت با درصد رشد شاخص کل بازار
در صورتی که تفاوت این دو فاحش باشد، می‌توان از نشانه‌های وجود حباب دانست. - بررسی بنیاد سهام شرکت و تعیین ارزش واقعی آن ( تحلیل بنیادی شرکتها با استفاده از صورت های مالی منتشر شده در سایت کدال امکان پذیر است. با بررسی این صورتها قیمت و ارزش ذاتی سهم مشخص می‌گردد و امکان مقایسه با قیمت بازاری فراهم است. تفاوت بسیار قیمت معامله سهم و ارزش ذاتی آن نیز یکی از نشانه های وجود حباب می‌باشد.)
- بررسی نمودار سهم
در هنگام شکل گرفتن حباب ، نمودار سهام نیز به صورت شارپی رشد کرده و در زمان ترکیدن آن نزولی می‌گردد. در واقع حباب در نمودار سهام قابل مشاهده است اما ممکن است هر رشد قیمتی نشان دهنده حباب نباشد؛ زیرا در نمودار اطلاعات بنیادی شرکت قابل مشاهده نیست از این رو نمی‌توان تنها به نمودار استناد کرده و اعلام وجود حباب قیمت کرد. همچنین بررسی نمودار، اطلاعاتی در خصوص دلیل و چگونگی تشکیل این معضل اقتصادی در اختیار نمی‌گذارد.
رفتار افراد در هنگام تشکیل و ترکیدن حباب قیمت در بورس سهام
نمودار حباب های بورس تهران
حباب بورس چیست ؟ سال 83
تقسیم بندی افراد از نظر ورود به بازار
فعالین بازار سرمایه از نظر سطح دانش بورسی با هم متفاوتند. این میزان و تجربه افراد در بازار هرچه بیشتر باشد می‌توانند بر احساسات خود کنترل بیشتری داشته و معاملات هوشمندانه تری انجام دهند. افراد از نظر ورود به حباب به سه دسته تقسیم می‌گردند. دو دسته از آنان سود کسب کرده اما عده بسیاری بدون کسب سود و در اکثر مواقع با زیان خارج می‌گردند. این سه دسته به پیشگامان، پیروان و متاخرین معروفند که در ادامه رفتار آنان را در بازار شرح می‌دهیم.
آیا می توان از حباب قیمت سود کسب کرد؟
هرگاه فرصت کسب سودی در میان عموم، بسیار مطرح شد می‌توان گفت که سود آوری آن به پایان رسیده است. همانند جو همگانی ورود به بورس به جهت کسب سود که دوامی نداشته و پس از مدتی ریزش بازار تمامی معادلات افراد را برهم زد. در هر بازاری که فرصت کسب سود وجود دارد همواره عده‌ای بعنوان پیشگامان وارد می‌شوند. عده ای نیز با داشتن اعتماد به این افراد از طریق مشاهده نتایج موفق سرمایه گذاری آنان، وارد بازار می‌شوند.
این افراد که پیرو پیشگامان هستند نیز سود کسب می‌کنند. در هنگام کسب سود این دو دسته از بازار مابقی فعالین نیز در تردید ورود به بازار هستند که همان جو همگانی شکل می‌گیرد. درنهایت دسته سوم نیز وارد بازار شده و حباب شکل می‌گیرد. پیشگامان با علم به ریزش بازار پس از ورود این افراد، با سود خارج می‌شوند. یکی از نشانه‌های حباب در هر بازاری می‌توان به مطرح گشتن سودده بودن آن در میان عامه دانست. برای کسب سود از هر بازاری باید جزو دو دسته اول بود.
جمع بندی و توصیه
برای ورود به هر بازاری نیازمند دانش و اطلاعات آن بازار می‌باشید. کسب سود از بازارهای مالی نیز، با کسب تجربه و دانش در زمینه آن بازار میسر است. از این رو تحت تاثیر جو روانی موجود در جامعه و یا اطرافیان، اقدام نکنید. حباب قیمت گرچه ممکن است به شما سود برساند اما احتمال ورشکستی در آن بیشتر است. با شناخت کامل وارد بازار شوید در اینصورت علاوه بر کم کردن ریسک و مراقبت از سرمایه خود، می‌توانید بر روی کسب سود تمرکز کنید.