حق تقدم در افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی؛ 0 تا 100 حق تقدم
همه شرکتها در مقاطع زمانی خاص برای توسعه و پیشبرد فعالیت‌های خود به منابع مالی جدید نیاز پیدا می‌کنند. در این مواقع، پیشنهاد افزایش سرمایه توسط هیأت مدیره شرکت به سهامداران مطرح می‌گردد. سهامداران شرکت با بررسی و رأی دهی، نظر خود را در خصوص افزایش سرمایه اعلام می‌نمایند. بررسی و رای‌گیری از طرح‌های پیشنهادی افزایش سرمایه در مجامع عمومی فوق العاده شرکت صورت می‌گیرد. در ادامه شما را با روش‌های تامین مالی شرکتها و حق تقدم در افزایش سرمایه آشنا می سازیم.
انواع افزایش سرمایه
هیأت مدیره با توجه به شرایط فعلی شرکت پیشنهاد افزایش سرمایه را مطرح می‌سازد. انواع افزایش سرمایه شرکتها شامل موارد زیر است:
- از محل سود انباشته (جایزه)
- از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
- از محل صرف سهام
- از محل آورده نقدی سهامداران
افزایش سرمایه از محل سود انباشته
هر ساله سود حاصل از فعالیت شرکت، در مجمع عمومی عادی سالیانه مطرح و مقداری از آن بین سهامداران توزیع می‌گردد. لزوماً کل سود حاصله در طول یکسال بین سهامداران تقسیم نمی شود؛ اما تخصیص حداقل 10% از کل سود برای حمایت از سهامداران ِ خُرد، اجباری است. تخصیص بیش از 10% با توجه به رای‌گیری سهامداران تصویب می‌شود. میزان سودی که بین سهامداران توزیع نشود به حساب اندوخته شرکت واریز می‌گردد.
هرگاه شرکتها به منابع مالی نیاز پیدا کنند، در صورت وجود مبلغ مورد نیاز در حساب اندوخته، از این محل اقدام به تأمین نیاز خود می‌نمایند. به دلیل اینکه در این روش، سهامداران مبلغی پرداخت نمی‌کنند، افزایش سرمایه به روش جایزه نام گرفته است.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
سرمایه شرکتها به دو صورت نقدی و غیرنقدی می‌باشد که ارزش هر دو نوع در ترازنامه شرکت ثبت می‌گردد. تعداد سهام شرکت بر اساس میزان سرمایه آن محاسبه می گردد. با توجه به شرایط اقتصادی و تورم موجود در جامعه، پس از چند سال ارزش سرمایه غیرنقدی شرکت افزایش می‌یابد.
در این صورت، ارزش کنونی این سرمایه با ارزش ثبت شده در ترازنامه اختلاف پیدا می‌کند. شرکت با افزایش سرمایه به این روش، ارزش دارایی‌های خود را در ترازنامه بروزرسانی می‌کند و این امر موجب نظم در امور مالی و حسابداری می‌گردد. به نسبت درصد افزایش سرمایه، قیمت سهام شرکت پس از بازگشایی کاهش می‌یابد تا ارزش بازاری آن حفظ گردد.
افزایش سرمایه از محل صرف سهام
افزایش سرمایه از محل صرف سهام به صورت پذیره نویسی صورت می‌گیرد. در این روش، شرکت سهام خود را با مبلغی بالاتر از ارزش اسمی سهام به فروش می‌گذارد. شرکت، مبلغ بدست آمده از تفاوت قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را می‌تواند به سه روش اعمال نماید: به حساب اندوخته شرکت منتقل کند، با این مبلغ اقدام به اعطای سهام جدید به سهامداران قبلی نماید و یا سهام را میان آن ها تقسیم کند.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران
در این نوع افزایش سرمایه، شرکت سود انباشته‌ای در اختیار ندارد و یا سود انباشته از مبلغ مورد نیاز شرکت کمتر است، لذا برای توسعه فعالیت‌های خود به منابع مالی جدید نیاز دارد. این منابع مالی می‌تواند از طریق سهامداران فعلی شرکت و یا سرمایه‌گذاران دیگر تأمین گردد. برای شرکت در این نوع افزایش سرمایه، سهامداران فعلی شرکت در اولویت قرار دارند.
(منظور از سهامداران فعلی، افرادی می‌باشند که در تاریخ برگزاری مجمع عمومی فوق العاده سهامدار شرکت بوده اند)
این اولویت در مشارکت افزایش سرمایه، حق تقدم نام دارد. در ادامه نحوه تخصیص حق تقدم به سهامداران شرکت را توضیح می‌دهیم.
مراحل افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی
- پیشنهاد هیأت مدیره در خصوص افزایش سرمایه از روش آورده نقدی به سهامداران
- بررسی و تایید افزایش سرمایه از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار
- آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق العاده افزایش سرمایه
- به رای گذاشتن این پیشنهاد در مجمع عمومی فوق العاده شرکت
- تصمیمات مجمع عمومی فوق العاده
- تخصیص اوراق حق تقدمِ سهامداران به نسبت دارایی آن‌ها
- تعیین مهلت استفاده از حق تقدم و نحوه واریز وجه مورد نیاز
- فروش حق تقدم‌های استفاده نشده توسط شرکت پس از پایان مهلت
- بسته شدن نماد حق تقدم و اضافه شدن این تعداد دارایی به نماد اصلی شرکت در پورتفوی سهامداران
در تصویر بالا اطلاعیه های شرکت داروسازی شهید قاضی با نماد دقاضی در سایت کدال قابل مشاهده است. پس از تایید افزایش سرمایه از طرف سازمان بورس، شرکت از سهامداران دعوت می‌نماید تا در مجمع عمومی فوق العاده حضور یابند. حضور بیش از نیمی از سهامداران دارای حق رای در مجمع الزامی است. در صورتی که تعداد حاضرین به حد نصاب نرسد، مجمع تشکیل نمی‌گردد و هیأت مدیره برای بار دوم اقدام به دعوت از سهامداران می‌نماید.
در آگهی دعوت دوم، ذکر دلیل عدم تشکیل مجمع در نوبت اول الزامی است. جلسه دوم با حضور یک سوم از صاحبان دارای حق رای رسمیت پیدا می‌کند. طرح افزایش سرمایه باید به تصویب 2/3 از سهامداران حاضر در مجمع برسد.
برای توضیح مراحل بعدی افزایش سرمایه ، ابتدا شما را با مفهوم حق تقدم آشنا می‌سازیم.
حق تقدم در افزایش سرمایه
در افزایش سرمایه از محل آورده نقدی همانطور که در بالا گفته شد، امکان مشارکت کلیه افراد وجود دارد، اما سهامداران فعلی شرکت برای مشارکت در این افزایش سرمایه اولویت دارند. به این اولویت، حق تقدم سهام گفته می‌شود. شرکت مربوطه در این روش اقدام به انتشار اوراق حق تقدم می‌نماید.
نماد اوراق حق تقدم
پس از برگزاری مجمع عمومی فوق العاده و بازگشایی نماد، تعدادی اوراق حق تقدم به پرتفوی سهامدارانی که در روز برگزاری مجمع، سهامدار بوده‌اند اضافه می‌گردد. تعداد اوراق اضافه شده، به تعداد دارایی سهامدار در روز برگزاری مجمع و درصد افزایش سرمایه شرکت بستگی دارد. نماد حق تقدم، همانند نماد اصلی شرکت است با این تفاوت که در انتهای نماد حرف «ح» اضافه شده است. به عنوان مثال، نماد شرکت ایران خودرو، کلمه خودرو و نماد حق تقدم شرکت ایران خودرو، کلمه خودروح می باشد.
درک بهتر حق تقدم در افزایش سرمایه
فرض کنید مالک 2000 سهم از شرکتی می‌باشید که در واقع 1% سهام این شرکت است. اگر شرکت اقدام به افزایش سرمایه 100 درصدی نماید و شما در این افزایش سرمایه شرکت نکنید، میزان مالکیت شما در شرکت به 0.5% می رسد. در واقع میزان مالکیت شما با توجه افزایش 100 درصدی سرمایه شرکت، نصف می شود.
از آنجایی که معمولاً سهامداران خواهان حفظ منافع و درصد مالکیت خود در شرکت هستند، از این رو شرکت، این امکان را می دهد تا سهامداران در خرید اوراق جدید اولویت داشته باشند تا در صورت تمایل میزان مالکیت خود را در شرکت حفظ نمایند. لذا پس از بازگشایی نماد، باتوجه به درصد افزایش سرمایه مقداری نماد حق تقدم به پرتفوی سهامداران اضافه می گردد. در این مثال، شما 2000 سهم از شرکت را دارید، پس از افزایش سرمایه 100 درصدی، 2000 عدد حق تقدم آن سهم نیز به شما تعلق می‌گیرد.
حق تقدم در افزایش سرمایه به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
اوراق حق تقدم شرکت، تنها به سهامدارانی تعلق می‌گیرد که در تاریخ برگزاری مجمع عمومی فوق العاده، سهامدار شرکت بوده‌اند. کسانی که قبل از برگزاری مجمع، سهام خود را فروخته‌اند و یا پس از برگزاری مجمع سهام شرکت را خریداری کرده‌اند، مشمول افزایش سرمایه شرکت نمی‌شوند و نماد حق تقدم در پرتفوی آنان اضافه نمی‌گردد. این افراد می توانند از طریق خرید نماد حق تقدم و با واریز مبلغ مورد نیاز شرکت در افزایش سرمایه سهیم شوند.
حالتهای استفاده از حق تقدم
- واریز مبلغ اسمی سهام منتشر شده در مهلت مقرر به حساب شرکت و تبدیل به سهم عادی
- فروش حق تقدم خود در بازار
- عدم استفاده از حق تقدم در پرتفوی سهامدار
چگونگی تبدیل حق تقدم به سهم
برای تبدیل حق تقدم به سهم، دارنده آن باید به تعداد دارایی خود از این نماد، مبلغ اسمی سهم (به ازای هر عدد 1000 ریال) را به حساب شرکت واریز نماید. برای واریز این مبلغ، سهامدار ابتدا باید به سایت کدال مراجعه نموده و سپس آگهی مربوط به استفاده از حق تقدم را مطالعه نماید. در این اطلاعیه شماره حساب شرکت جهت واریز مبلغ درج گردیده است که سهامداران پس از واریز، باید فیش را برای شرکت ارسال کنند.
در این تصویر شرکت داروسازی قاضی، شماره حساب بانک صادرات شرکت را برای واریز مبالغ اسمی سهام معرفی کرده است. مهلت استفاده از حق تقدم در این آگهی ذکر شده است. مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام دقاضی از تاریخ 1399/10/04 لغایت تاریخ 1399/12/03 می‌باشد. این مهلت بنا به تشخیص شرکت می‌تواند تمدید گردد.
سهامدار در صورت عدم تمایل می‌تواند نماد حق تقدم خود را در بازار به فروش برساند. نماد حق تقدم شرکت، مستقل از نماد اصلی بوده و دارندگان این نماد می‌توانند اقدام به فروش آن نمایند. افراد می‌توانند با خرید نماد حق تقدم مقدار مشارکت خود را بیشتر کرده و یا در افزایش سرمایه شرکت سهیم شوند.
خرید و فروش در نماد حق تقدم
نماد حق تقدم، معمولاً به مدت دو ماه در حالت مجاز قرار دارد و می‌تواند معامله شود. سهامدارانی که مایل به شرکت در افزایش سرمایه نیستند، می‌توانند اوراق حق تقدم خود را به فروش برسانند. همچنین افرادی که قصد خرید حق تقدم و یا مشارکت در افزایش سرمایه را دارند نیز می‌توانند این نماد را خریداری نمایند.
حق تقدم استفاده نشده
پس از پایان مهلت پذیره نویسی، نماد حق تقدم سهم توسط سازمان بورس اوراق بهادار بسته می‌شود. اگر سهامداری مبلغ اسمی تعداد دارایی خود را در مهلت مقرر (شصت روز) به حساب شرکت واریز نکند و یا در این مهلت، حق تقدم خود را به فروش نرسانده باشد، دارایی او جزء حق تقدم استفاده نشده محسوب می‌گردد. شرکت پس از محاسبه تعداد حق تقدم‌های استفاده نشده اقدام به حراج این تعداد سهم بلا استفاده می‌نماید.
روز حراج این نماد، در سامانه کدال و یا در قسمت پیام ناظرِ نماد سهم، اطلاع رسانی می‌گردد. افرادی که مایل باشند، می‌توانند در روز حراج این نماد را از شرکت خریداری نمایند. لازم به ذکر است که علاوه بر ارزش بازاری نماد، مبلغ اسمی و کارمزدهای مربوطه نیز باید در حساب بورسی خریدار موجود باشد. شرکت در نهایت مبلغ اسمی سهام را برداشت کرده و تفاوت قیمت فروش نماد حق تقدم با مبلغ اسمی را به حساب سهامدار واریز می‌نماید. (سهامداری که حق تقدم در پرتفوی او وجود داشته است)
نتایج حاصل از فروش حق تقدم‌های استفاده نشده
شرکت تأمین سرمایه امید با نماد امید پس از پایان مهلت مقرر، اوراق منتشر شده بلااستفاده را به حراج گذاشت. نتایج حاصل از فروش این اوراق در سامانه کدال منتشر شده که در تصویر بالا قابل مشاهده است. (از سامانه کدال بیشتر بدانید) با هم این نتایج را در تصویر زیر بررسی می‌کنیم.
در این جدول مبلغ حاصل از فروش کلیه این اوراق، هزینه‌ها و کارمزدهای مربوطه، تفاوت مبلغ فروش با مبلغ اسمی، تعداد حق تقدم‌های استفاده نشده و همچنین مبلغ متعلق به هر سهم آورده شده است. با توجه جدول به ازای هر سهم، مبلغ 10329 ریال به حساب سهامدار دارنده این اوراق استفاده نشده واریز می‌گردد.
بازه مجاز معامله در نماد حق تقدم
نماد حق تقدم شرکتهای بورسی در روز می‌تواند دو برابر نماد اصلی شرکتها نوسان داشته باشد. بازه مجاز این اوراق 10% می‌باشد. در واقع نماد حق تقدم می‌تواند در روز 20% نوسان داشته باشد، از این رو ریسک معامله در نماد حق تقدم بسیار بیشتر است. اما نماد حق تقدم شرکتهای فرابورسی مانند نماد سهام عادی در دامنه 5%- و 5%+ می‌تواند نوسان داشته باشد. بسیاری از فعالان بازار سرمایه، به نوسان گیری روزانه در نمادهای حق تقدم اقدام می‌نمایند.
ریسک‌های فروش حق تقدم استفاده نشده در مکانیزم حراج برای سهامدار
- در این روش، سهامدار اختیاری در انتخاب قیمت فروش ندارد و شرکت با توجه به شرایط روز بازار اقدام به فروش نماد می‌نماید. در بیشتر مواقع، شرکت قیمت مناسبی برای فروش اتخاذ می‌کند.
- از پایان پذیره نویسی تا زمانی که شرکت وجه را به حساب سهامدار واریز کند، دارایی قابل نقد شوندگی نمی‌باشد.
- در صورتی که سهامدار پس از مدتی طولانی از دارایی خود بی اطلاع باشد، برای مطالبه حقوق حاصل از فروش حق تقدم‌های استفاده نشده خود، باید با امور سهام شرکت تماس بگیرد.
سخن آخر
یکی از روش‌های تأمین مالی برای اصلاح ساختار شرکت و همچنین توسعه طرح‌ها و پروژه‌های آن، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران است. تمامی فعالین بازار سرمایه، می‌توانند در این افزایش سرمایه مشارکت نمایند اما سهامداران فعلی شرکت در اولویت قرار دارند. به این اولویت حق تقدم گفته می‌شود.