حکم شرعی فارکس برای معامله گران فارکس چیست؟

اولین بار در سال 1379 تا 1380 بود که در ایران خدمات فارکس انجام می‌شد. در آن زمان این شرکت‌ها هیچ مجوزی نداشتند و به همین دلیل Forex با خلاء قانونی همراه بود. اما در سال 1384 بود که این شرکت‌ها مجوزهای قانونی دریافت کردند و به مرور زمان فعالیت آن‌ها گسترش یافت.

حالا خرید و فروش فیات ارزها در سراسر ایران رونق گرفته است. با این حال حرام یا حلال بودن سرمایه‌گذاری در این بازار مالی با چالش زیادی مواجه شده است. برخی از مراجع تقلید آن را یک فعالیت حلال و جایز می‌دانند، در حالی که گروه دیگری از مراجع تقلید با آن مخالفت کرده و معتقدند این بازار حرام است. در اینجا قصد داریم به طور کلی در مورد حکم شرعی فارکس با شما صحبت کنیم.

نظرات مراجع تقلید در مورد حکم شرعی فارکس

از نظر بسیاری از مراجع تقلید بازار فارکس که محلی برای معامله ارزهای فیات (از جمله ریال، دلار، یورو، پوند و ...) است، ایرادات شرعی زیادی دارد. در این بازار باید یک ارز را توسط ارز دیگری معامله کنید و همین که قیمت ارز خریداری شده بالا رفت، آن را بفروشید. با افزایش قیمت ارز می‌توانید سود کسب کنید و بعد از اینکه دوباره ارزان شد، آن را بخرید. 
با وجود رویه خرید و فروش جفت ارزها، مراجع تقلید معتقدند که سود بدست آمده حلال نیست. همچنین گروه دیگری معتقدند که شرکت‌هایی که به عنوان کارگزار در زمینه بازار فارکس عمل می‌کنند، هویت مشخصی ندارند و هدف آن‌ها کلاهبرداری است. در واقع آن‌ها مردم را طعم‌کار کرده و بعد هم سرمایه‌هایشان را می‌برند.  

یکی دیگر از ایراداتی که مراجع تقلید به بازار فارکس می‌گیرند اینست که برخی از سرمایه‌گذاری‌ها در فضای اینترنت صورت می‌گیرد و پای هیچ کاغذ یا ارز فیزیکی در میان نیست. به همین دلیل آن را شرعی نمی‌دانند. 

با همه این اوصاف هر یک از مراجع تقلید نظرات متفاوتی در مورد بازار Forex دارند که در زیر به آن اشاره کرده‌ایم.

حکم شرعی فارکس از نظر رهبر

از نظر مقام معظم رهبری معامله در این بازار هیچ مانعی ندارد، زیرا تمامی شرایط یک معامله قانونی و شرعی را دارد. با این حال ایشان صحت معاملات در بازار فارکس را متوقف بر رعایت ضوابط شرعی و قانونی می‌دانند. به عبارت دیگر تا زمانی که شرایط و قوانین اسلامی را در این بازار رعایت کنید، سود کسب شده حلال خواهد بود.

حکم شرعی فارکس از نظر آیت‌الله سیستانی

آیت الله سیستانی یکی دیگر از مراجع تقلید است که در مورد بازار فارکس به صراحت مخالفت کرده است و معتقدند ورود به این بازار به هیچ عنوان جایز نیست و اجازه ورود مقلدان به این بازار را نمی‌دهند.

حکم شرعی فارکس از نظر آیت‌الله جوادی آملی

حکم شرعی فارکس آیت الله العظمی جوادی آملی نیز نسبت به بازار Forex با تردید نگاه می‌کنند و معتقدند که به دلیل وجود شک و شبه، معامله در برخی از بروکرها مجاز نیست و در اصل کسب سود از این بازار حرام است.

حکم شرعی فارکس از نظر آیت‌الله مکارم شیرازی

آیت‌الله مکارم شیرازی هم از جمله مخالفان این بازار معاملاتی است و اعتقاد دارد بازار فارکس شرایط شرعیّه معاملات را ندارد و به همین دلیل فعالیت در آن جایز نیست.

حکم شرعی فارکس از نظر آیت‌الله شبیری زنجانی

آیت‌الله شبیری زنجانی بر روی حرام بودن این بازار مالی تاکید دارد و معتقد است که این نوع معاملات به دلیل نداشتن فرم فیزیکی شرایط یک معامله حلال را ندارد. از سوی دیگر چون این معاملات در مقابل یک شخص کافر است، سود حاصل از آن حلال نیست.

فارکس چیست و چگونه کار می‌کند؟

این بازار در کل دنیا فعالیت دارد و در آن فیات ارزها (ارزهای کاغذی) معامله می‌شوند. معامله‌گران در این بازار از نوسان ارزها سود کسب می‌کنند. این بازار به صورت 24 ساعته و پویا عمل می‌کند و هر کسی که بخواهد وارد این فضا شود، باید آموزش‌های لازم را ببیند.
در بازار فارکس پول‌های رایج تمامی کشورها مانند یک جفت نسبت به هم تعریف شده‌اند.

برای مثال یورو دلار (EURUSD) جفت ارز پول اتحادیه اروپا (یورو) به دلار آمریکاست. مثال دیگر در مورد یورو دلار استرالیا (EURAUD) است که در آن یورو به عنوان جفت دلار استرالا محسوب می‌شود. پوند دلار آمریکا (GBPUSD) و دلار استرالیا به دلار کانادا (AUDCAD) مثال‌های دیگری از جفت‌ ارزهای رایج در بازار فارکس هستند.

هر کسی که بخواهد وارد بازار فارکس شود، ابتدا باید جفت ارزها و نحوه کارکرد آن‌ها را به خوبی بشناسد. در این بازار مالی ابتدا باید یکی از ارزها را تهیه و سپس آن را به ارز دیگری تبدیل کنید. برای مثال وقتی بخواهید یورو را به دلار آمریکا تبدیل کنید، باید وارد معاملات EURUSD شوید و با فروش یوروهای خود، دلار بخرید.

در این بازار مالی شما یک جفت ارز می‌خرید که در این معامله ارز اول را خریداری می‌کنید و بعد از چند روز آن را فروخته و جفت ارز دوم را می‌خرید. تصور کنید در معامله جفت ارز EURUSD هستید که در این صورت می‌توانید برای تبدیل دلار آمریکا به یورو، دلارهای خود را بفروشید و یورو بخرید.

در این بازار مالی علاوه بر اینکه می‌توانید فیات ارزها را به همدیگر تبدیل کنید، امکان خرید و فروش فلزات گرانبها (طلا و نقره) هم در ازای پرداخت ارز فیات نیز وجود دارد.

بررسی استدلال های موافقان حلال بودن فارکس

مراجع تقلیدی که معتقدند فعالیت در بازار فارکس حلال است، آن را یک معامله با تمامی شرایط قانونی و شرعی می‌دانند. برای مثال مقام معظم رهبری که معتقدند بازار فارکس حلال است و آن را مطابق با موازین شرعی می‌دانند.

بررسی استدلال های موافقان حرام بودن فارکس

مخالفان این بازار معتقدند که در آن هیچ معامله واقعی انجام نمی‌شود و معامله‌گران از طریق پیش بینی نرخ جفت‌ارزها اقدام به خرید و فروش کرده و سود کسب می‌کنند. به همین دلیل برخی از مراجع تقلید آن را یک معامله قماری می‌دانند. استدلال این گروه از مراجع تقلید عبارت است از:

• ریسک بالا و غیرعقلایی در کسب سود از این بازار
• عدم تحویل ارز و تنها کسب سود از پیش‌بینی و شباهت به قمار
• استفاده از قرض و اضافه برداشت نسبت به یک ارز و شباهت به معامله ربا
• همچنین برخی دیگر از مراجع تقلید معتقدند که معاملات در این بازار آتی و تهاتر است که از نظر شرعی قابل قبول نیست.

راهکارهای شرعی برای معامله در فارکس

با وجود مخالفت‌های برخی از مراجع تقلید، اما گروه دیگری از آن‌ها معتقدند اگر شرایط معامله در این بازار رعایت شود، سود بدست آمده حلال خواهد بود. این شرایط عبارتند از:

• عدم معامله با حساب‌های بهره‌ای و عدم گرفتن و دادن هر نوع بهره (ربا)
• تبدیل نکردن معاملات به حالت قمار
• ثبت خرید یا فروش بدون تاخیر و پرداخت تمامی مبالغ و هزینه‌های معامله به صورت همزمان
• وجود تناسبی مناسب میان ریسک و سود معامله
• با این شرایط و به منظور جلوگیری از ورود مال حرام، حساب‌هایی تحت عنوان حساب اسلامی فارکس در این بازار ایجاد شده است. 

حساب اسلامی فارکس چیست؟

حساب‌های اسلامی فارکس برای انجام معاملات به شکل حلال و در چارچوب‌های اسلامی شکل گرفته‌اند. انجام معامله در این حساب‌ها بلامانع و جایز است.

در این حساب‌های Forex سوآپ (نرخ بهره شبانه) به بروکر پرداخت نمی‌شود و در مقابل باید به بروکر کمیسیون پرداخت کنید. سوآپ همان نرخ بهره شبانه است که می‌تواند منفی یا مثبت باشد و میزان آن به جفت ارز در حال معامله بستگی دارد. هر یک ارزها سوآپ متفاوتی دارند که قبل از انجام معامله باید آن‌ها را در کابین شخصی یا متاتریدر چک کنید.
مزیت‌های حساب اسلامی فارکس عبارت است از:

• حلال بودن معاملات
• متنوع بودن شرایط کارگزاری‌های مختلف برای انجام معامله
• حذف برخی از امکانات سرمایه گذار
• مدت زمان بدون بهره شبانه بودن نمادها
• با این حال این شیوه معامله در فارکس معایبی نیز دارد که عبارتند از:
• پرداخت کمیسیون به کارگزاری
• بدون کسب سود از حساب سرمایه گذاری
• بدون مشارکت در صندوق سرمایه‌گذاری بروکر

آیا حساب اسلامی فارکس حرام است؟

با توجه به شرایطی که مراجع تقلید برای حساب اسلامی فارکس در نظر گرفته‌اند تا از ربا دور باشد، می‌توان گفت این حساب کاربری و معامله در آن جایز و حالا است. 
با این حال برای جلوگیری از ضرر و پرداخت کمیسیون بیش از حد به بروکر، بهتر است قبل از اسلامی کردن حساب فارکس به آن تسلط کامل داشته باشید.

در آخر

حلال یا حرام بودن معاملات در بازار فارکس به شرایط معامله بستگی دارد. از سوی دیگر شما باید نظر مرجع تقلید خود را در نظر داشته باشید. همچنین می‌توانید با اسلامی کردن حساب خود در این بازار مالی از حلال بودن سود حاصل از معاملات مطمئن شوید.