حجم مبنا چیست؟ نقش حجم مبنا در بورس
اگر به تازگی وارد بازار سرمایه شده‌اید، حتما با واژه حجم مبنا مواجه شده‌اید. این عبارت به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در بازار بورس، نقشی کلیدی در کنترل نوسانات، افزایش ثبات و حفظ سلامت بازار ایفا نموده و به نفع سرمایه‌گذاران و فعالان این بازار عمل می‌کند.در این مقاله میخوانید که حجم مبنا چیست و چه کاربرد‌هایی در بازار بورس دارد؟
حجم مبنا چیست؟
حجم مبنا در بورس، به حداقل تعداد سهامی گفته میشود که باید در طول یک روز معاملاتی خرید و فروش شود تا قیمت پایانی آن سهم بتواند بر اساس دامنه نوسان مجاز آن روز معاملاتی، افزایش یا کاهش یابد.
به عبارت دیگر، حجم مبنا به عنوان ابزاری برای کنترل نوسانات شدید قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران به کار گرفته میشود.
نحوه محاسبه حجم مبنا در بورس
به درصدی از تعداد کل سهام یک شرکت حجم مبنای گفته میشود که این درصد، براساس سرمایه اسمی شرکت تعیین می‌گردد. حجم مبنا در آخرین روز کاری هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال میشود.
- برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر: ۰.۰۰۰۴ % از تعداد کل سهام شرکت
- برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال: حاصل ضرب ۰.۰۰۰۴ % نسبت ارزش بازار به سرمایه اسمی شرکت
قیمت پایانی سهم در آخرین روز معامله ×تعداد کل سهام= ارزش بازار هر شرکت
سرمایه اسمی ÷ارزش بازار شرکت = نسبت ارزش بازار به سرمایه اسمی
حداقل و حداکثر حجم مبنا:
- حداقل ارزش مبنا برای تمام شرکتها: معادل ۵۰ میلیارد ریال
- حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر: ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال: ۱۰۰ میلیارد ریال می باشد.
کاربرد حجم مبنا در بورس
یکی از ابزارهای کنترلی در بورس اوراق بهادار ایران حجم مبنا است که به منظور جلوگیری از نوسانات غیرطبیعی و کاذب قیمت سهام به کار گرفته میشود.
مزایای استفاده از حجم مبنا:
- کاهش نوسانات شدید و غیرمنطقی قیمت سهام
- افزایش ثبات و نقدشوندگی بازار بورس
- جلوگیری از دستکاری قیمت سهم توسط بازیگران بزرگ بازار
حجم مبنای 1 در بورس به چه معنا است؟
تا قبل از اسفند ماه سال ۱۳۹۸، ارزش مبنای تمام شرکت‌های فرابورسی معادل ۱ بود. به این معنی که حتی انجام یک معامله هم می‌توانست قیمت پایانی سهم را تغییر دهد. بنابر‌این حجم مبنای 1، مختص شرکت‌های فرابورسی است.
اما از آن تاریخ به بعد، قانون ارزش مبنا شامل شرکت‌های حاضر در بازارهای اول و دوم و پایه فرابورس نیز شد و حجم مبنای آن‌ها نیز به درصدی از تعداد سهام و با حداقل ارزش‌های تعیین شده تغییر یافت.
عدم اعمال حجم مبنا یعنی چه؟
عدم اعمال حجم مبنا در بورس اوراق بهادار ایران، به معنای حذف محدودیت حداقل تعداد سهمی است که باید در طول یک روز معاملاتی خرید و فروش شود تا قیمت پایانی آن سهم بر اساس میانگین وزنی قیمت در آن روز تعیین شود. این کار دارای مزایا و معایبی هست که هنوز بورس اوراق بهادار در این مورد تصمیمی نگرفته است. کمی بعد تر در همین مقاله مزایا و معایب حذف حجم مبنا را خواهید خواند.
اگر حجم مبنا بیشتر از حجم معاملات باشد چه میشود؟
در صورتی که حجم مبنا بیشتر از حجم معاملات در یک روز معاملاتی باشد، تاثیری بر قیمت پایانی سهم نخواهد داشت و قیمت پایانی آن سهم باتوجه به حجم معاملات و درصد تغییرات مجاز (دامنه نوسان) تعیین میشود.
به عبارت دیگر، حجم مبنا حداقل مقداری از سهم است که باید در طول روز معامله شود تا قیمت پایانی آن سهم بتواند با حداکثر نوسان مجاز (مثبت یا منفی) تغییر کند.
اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، نسبت کاهش یا افزایش قیمت پایانی به نسبت کاهش حجم معاملات خواهد بود.
برای مثال، فرض کنید حجم مبنای یک سهم 100 هزار سهم و دامنه نوسان آن 5 درصد باشد.
در حالت عادی اگر در طول روز 100 هزار سهم از این سهم معامله شود و قیمت میانگین معاملات 1000 تومان باشد، قیمت پایانی آن سهم نیز 1000 تومان خواهد بود.
اما اگر در طول روز فقط 50 هزار سهم از این سهم معامله شود، باتوجه به اینکه حجم معاملات نصف حجم مبنا شده است، حداکثر نوسان مجاز قیمت پایانی نیز نصف خواهد شد، یعنی 2.5 درصد (به جای 5 درصد).
در این حالت، اگر قیمت میانگین معاملات 1000 تومان باشد، قیمت پایانی سهم به جای 1000 تومان، 1025 تومان خواهد شد.
در صورتی که در یک روز معاملاتی، ارزش کل معاملات انجام شده بر روی یک سهم، کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی آن سهم، با اعمال ضریب تعدیل به آخرین قیمت معامله شده در آن روز تعیین خواهد شد.
حذف حجم مبنا چه تاثیری دارد؟
تا اینجا با مفهوم حجم مبنا چیست؟ آشنا شدید، اکنون می‌خواهیم بدانیم، حذف این مورد چه تاثیری در بازار بورس دارد. باید گفت تاثیر حذف ارزش مبنا بر بازار سرمایه موضوعی پیچیده و مورد بحث کارشناسان است. مزایا و معایب حذف حجم مبنا به تو خلاصه به شرح زیر است:
مزایای عدم اعمال حجم مبنا :
1.افزایش کارایی بازار
2.کاهش دستکاری قیمت
3.کشف سریعتر قیمت واقعی
معایت عدم اعمال حجم مبنا:
1.افزایش نوسانات
2.افزایش ریسک برای سرمایه‌گذاران
3.کاهش نقدشوندگی
سخن پایانی
حجم مبنا به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم در بازار بورس، نقشی کلیدی در ثبات و شفافیت معاملات ایفا می‌کند. با تعیین حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معامله شود، تا قیمت نهایی سهم بر اساس میانگین وزنی قیمت‌ها محاسبه گردد، از نوسانات غیرمنطقی و کاذب قیمت جلوگیری میشود.
این امر به نفع سرمایه‌گذاران، به‌خصوص فعالان خرد بازار بوده و اعتماد آن‌ها را به معاملات در بورس افزایش می‌دهد.