بررسی مزایا و معایب افزایش سرمایه در بورس
حتما در طول فعالیت خود در بازار سرمایه با افزایش سرمایه‌ها روبه رو شده‌اید. گاهی شرکت‌ها برای ادامه فعالیت‌های خود، ممکن است نیاز به منبع تامین مالی داشته باشند تا بتوانند اهداف خود را با موفقیت دنبال کنند. یکی از متداول‌ترین روشهای دستیابی به منابع مالی جدید برای پروژه‌ها، افزایش سرمایه است. معمولا خبر افزایش سرمایه یک شرکت، قیمت سهام آن را با تغییرات قابل توجهی رو به رو میکند. با ما همراه باشید تا ابتدا تعریف افزایش سرمایه را بررسی کنیم و پس از آن به سراغ بررسی مزایا و معایب این روش تامین مالی برویم.
تعریف افزایش سرمایه
همانطور که اشاره کردیم، شرکت برای تامين منابع مالی مورد نیاز جهت توسعه طرح‌ها و پروژه‌های خود افزایش سرمایه می‌دهد. افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید یا بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود شرکت انجام می‌شود.
اگر به اساسنامه شرکت‌ها نگاهی بیندازید، یکی از مهم‌ترین موارد قید شده در آن، مبلغ سرمایه اولیه است. سرمایه اولیه توسط سهامداران شرکت تامین می‌شود. اما زمانی فرا می‌رسد که سرمایه با دارایی شرکت همخوانی ندارد و سرمایه اولیه ثبت شده شرکت کمتر از ارزش دارایی‌های فعلی آن است. در نتیجه شرکت باید برای افزایش سرمایه اقدام کند. بنابراین افزایش سرمایه دلایل و انواع گوناگونی دارد. در ادامه تمامی روشهای افزایش سرمایه را به صورت کلی بررسی خواهیم کرد.
روشهای افزایش سرمایه
افزایش سرمایه 3 نوع مختلف دارد:
_ افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
_ افزایش سرمایه از محل سود انباشته شرکت
_ افزایش سرمایه از محل آورده‌های نقدی سهامداران ( سهام حق تقدم )
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی شرکت
شرکت‌ها میتوانند دارایی‌هایی مثل: زمین، تجهیزات و … را جزء دارایی خود بگذارند. به مرور زمان ارزش دارایی‌های تحت مالکیت شرکت تغییر میکند. برای مثال اگر شرکت مالک قطعه زمینی باشد که آن را 10 سال قبل خریداری کرده است، مسلما قیمت آن زمین امروز بیشتر است. در این روش نقدینگی جدیدی به شرکت تزریق نمی‌شود؛ اما صورت‌های مالی شرکت به روزرسانی می‌شوند. البته این نکته را باید مدنظر قرار داد که همیشه با گذشت زمان ارزش دارایی شرکت افزایش پیدا نمیکند. در بحث تجهیزات با مستهلک شدن به مرور زمان، ارزش تجهیزات کم شده و به دنبال آن دارایی شرکت هم کاهش پیدا میکند.
محاسبه تعداد سهام بعد از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی فرمول خاصی دارد. فرض کنید شرکتی قصد افزایش سرمایه 200 درصدی از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها دارد. این کار تعداد سهام شرکت را 200 درصد افزایش می‌دهد. یعنی اگر شرکت 2 میلیون برگه سهام داشته باشد بعد از افزایش سرمایه تعداد برگه سهام شرکت 6 میلیون خواهد شد.
فرض کنید شما تعداد 2000 برگه سهام شرکت x را خریداری کرده‌اید. بعد از عبور از مراحل افزایش سرمایه 200 درصدی، اکنون تعداد برگه سهام شما به 6000 برگ افزایش پیدا میکند. با این وجود علی‌رغم افزایش تعداد برگ سهام، درصد مالکیت شما در شرکت به عنوان سهامدار هیچ تفاوتی با قبل از افزایش سرمایه پیدا نمیکند! زیرا افزایش تعداد برگ سهام تحت مالکیت شما به طور متناسب با افزایش تعداد کل سهام شرکت انجام شده است.
در این پروسه تکلیف قیمت سهم بعد از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی چه می‌شود؟ زمانی که یک شرکت افزایش سرمایه می‌دهد و تعداد برگ سهام آن افزایش مییابد، قیمت هر برگه سهام آن نیز به همان تناسب کاهش مییابد و در هر دو حالت دارایی سهامدار ثابت است.
مزایای افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها مزیت‌های خاص به خود را دارد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم:
- امکان خروج شرکت زیان ده از ماده 141 قانون تجارت با این روش افزایش سرمایه وجود دارد.
- دارایی‌های مختلف شرکت به روز شده و صورت‌های مالی به شکل اساسی اصلاح می‌شوند.
- نسبت‌‌های مالی مثل بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده دارایی‌های ثابت و ... به روزرسانی می‌شوند. این نسبت‌ها معیارهای مهم ارزیابی عملکرد شرکت محسوب می‌شوند که به روز بودن آنها منجر به ارزیابی و مقایسه بهتر شرکت‌ها می‌شود.
- افزایش اعتبار شرکت نزد بانک‌ها و در نتیجه امکان دریافت تسهیلات بیشتر به وجود می‌آید.
- در این روش افزایش سرمایه هیچ وجهی توسط سهامدار پرداخت نمی‌شود. این گزینه از جانب سهامداران مزیت محسوب می‌شود.
- با کاهش قیمت سهم، جذابیت بیشتری برای معامله و خرید سهم ایجاد می‌شود.
معایب افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی
- در این روش نقدینگی جدید وارد شرکت نمی‌شود که به طبع از این جهت این روش برای شرکت مزیتی نیز به همراه نخواهد داشت.
- با این روش افزایش سرمایه، احتمال افت سوددهی شرکت در دوره‌های مالی بعدی ایجاد می‌شود. چون با تجدید ارزیابی دارایی‌های استهلاک پذیر شرکت، ارزش آنها در صورت‌های مالی به روز می‌شود. در صورت‌های مالی آینده هزینه استهلاک تجهیزات از نظر ریالی با توجه به افزایش ارزش دارایی بیشتر می‌شود. این نیز باعث افت سود سهام شرکت می‌شود.
- امکان ایجاد زیان انباشته در بلند مدت وجود دارد. در رابطه با این موضوع باید مدنظر قرار داد که اگر شرکت برنامه خاصی برای خروج از این وضعیت نداشته باشد، قطعا افزایش سرمایه مشکلات را حل نکرده و باید در آینده انتظار شدیدتر شدن مشکلات را داشته باشیم.
- عیب دیگر این روش سیکل زمانی طولانی آن است که بین 1 الی 2 ماه است. در این مدت زمان نمی‌توانید سهام خود را به فروش برسانید.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته شرکت
طی هر سال شرکت موظف است تا در تاریخی مشخص مجمع عمومی عادی سالانه برگزار کند و گزارش سودآوری فعالیت‌های خود را در یک سال گذشته ارائه کند. در مجمع عمومی سالانه میزان سود تولیدی در 1 سال اخیر مشخص و به سهامداران شرکت اعلام می‌شود. در این شرایط شرکت موظف به پرداخت تمام سود به سهامداران نیست و می‌تواند بخشی از سود حاصل را به عنوان سود انباشته و دارایی شرکت نگهداری کند. زمانی که شرکت‌ها سود انباشته مناسبی داشته باشند، میتوانند از محل سود انباشته افزایش سرمایه دهند. در این روش هم درست مانند روش افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی شرکت، هیچ نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمی‌شود.
کشف قیمت جدید و محاسبه تعداد سهام شرکت پس از این نوع افزایش سرمایه کاملا مشابه با افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی شرکت است. بنابراین هیچ تغییری در دارایی سهامداران رخ نداده و تنها تعداد سهام افزایش و قیمت آن کاهش مییابد. این کاهش قیمت نیز باعث جذاب‌تر شدن سهام شرکت و افزایش قیمت سهام در کوتاه مدت خواهد شد.
مزایا افزایش سرمایه از محل سود انباشته
- در این روش از افزایش سرمایه منابع مالی مورد نیاز شرکت بدون نیاز به دریافت پول از سهامداران تامین می‌شود.
- طرح‌های توسعه‌ای شرکت به اجرا در آمده و در سودآوری شرکت شاهد پیشرفت خواهیم بود.
- برای سهامدار نیز این روش مزیت دارد. زیرا نیازی به پرداخت مبلغ ارزش اسمی سهم ندارد.
- قیمت سهام شرکت کاهش پیدا میکند و از این نظر نیز سهم جذابیت بیشتری برای معامله‌گران خواهد داشت.
معایب افزایش سرمایه از محل سود انباشته
- در این روش نیز نقدینگی جدیدی به شرکت وارد نمی‌شود و این برای شرکت مطلوب نیست.
- در این شرایط باید ریسک قفل شدن دارایی به میزان درصد افزایش سرمایه را به جان بخرید. به عبارتی شما باید به مدت حداقل 2 ماه برای سرمایه خود صبر کنید.
- دقیقا به دلیل این که مدت زیادی نمی‌توان از سرمایه استفاده کرد، باید انتظار کاهش قیمت سهم شرکت را داشته باشید. زیرا پس از بازگشایی سهم، بسیاری از سهامداران برای فروش سهم اقدام می‌کنند.
- در این روش ممکن است مبلغ سود شرکت در کوتاه مدت به دلیل افزایش تعداد سهام شرکت کاهش پیدا کند.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده
در این نوع از افزایش سرمایه، شرکت نیاز به نقدینگی بیشتر برای توسعه فعالیت‌های تولیدی خود دارد. البته شرکت می‌تواند نقدینگی مورد نیاز خود را از بانک یا موسسات مالی وام بگیرد. در افزایش از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران، هر سهامدار به نسبتی مشخص مبلغی را به حساب شرکت واریز کرده و به همان نسبت در توسعه آن سرمایه‌گذاری میکند. سهامداران با واریز این مبالغ باعث سودآوری بیشتر شرکت می‌شوند که به نفع خوشان و البته شرکت است. به این ترتیب سهامداران نقدینگی جدید را به شرکت تزریق می‌کنند.
در این روش افزایش سرمایه تعداد سهام سهامداران هیچ تغییری نمیکند و سهام جدید تا قبل از به پرتفوی سهامداران اضافه نمی‌شود! اما در صورتی که سهامدار نسبت به واریز مبلغ اسمی به حساب شرکت اقدام کند، پس از پایان مهلت 60 روزه، به صورت خودکار حق تقدم سهام شرکت به برگه سهام عادی تبدیل و به پرتفوی سهامداران اضافه می‌شود.
برای مثال شرکتی 20000 سهم داشته و قصد افزایش سهام خود را از محل آورده نقدی سهامداران به میزان 100 درصد دارد. شرکت با این افزایش سرمایه تعداد سهام خود را به 40000 عدد می‌رساند.
حال فرض کنید شما قبل از افزایش سرمایه مالک 100 سهم از شرکت هستید. برای حفظ مالکیت بعد از افزایش سرمایه باید تعداد سهام شما 200 سهم باشد. پس باید با دریافت 100 حق تقدم از شرکت و پرداخت مبلغ اسمی هر حق تقدم، آنها را به سهم عادی تبدیل کنید. با افزایش تعداد سهام توسط حق تقدم، تعادل در مالکیت سهامداران در شرکت مجددا برقرار می‌شود.
تعریف حق تقدم سهام
اگر شرکتی از محل آورده نقدی افزایش سرمایه داشته باشد، پس سهامداران فعلی در افزايش سرمایه، تقدم و اولویت دارند. به این منظور شرکت اوراقی را که به حق تقدم خرید سهام شهرت دارند، منتشر میکند و با در نظر گرفتن درصد مالکیت سهامداران و میزان افزایش سرمایه، به آنها تعدادی حق تقدم تخصیص پیدا میکند. حق تقدم سهام در یک مهلت 60 روزه بعد از انتشار، امکان معامله دارد. این اوراق دقیقا مشابه سهام شرکت‌ها قابل معامله هستند.
جهت انجام معامله سهام، هر شرکت باید نماد مخصوص به خود را داشته باشد. حق تقدم نیز نمادی مشخص دارد. نماد حق تقدم شکل پیچیده‌ای ندارد. اگر حرف "ح" را به انتهای نماد معاملاتی شرکتی که افزايش سرمایه داشته اضافه کنیم، نماد معاملاتی حق تقدم ساخته می‌شود. برای مثال فرض کنید که شرکت صنایع ماشین‌های اداری ایران با نماد معاملاتی "مادیرا"، افزایش سرمایه خود را به ثبت برساند. نماد معاملاتی حق تقدم مادیرا "مادیراح" خواهد بود.
سهامداران فعلی شرکت که حق تقدم سهام به آنها تعلق گرفته است در مقابله با این سهام 3 راه پیش رو دارند:
1. سهامدار می‌تواند مبلغ اسمی سهم را که 100 تومان است به ازای هر برگه حق تقدم، به حساب شرکت واریز کند. در این صورت با تکمیل مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم سهم مانند سهام عادی به پرتفوی بورسی سهامدار اضافه می‌شود.
2. در صورتی که سهامدار قصد استفاده از حق تقدم را نداشته باشد، می‌تواند مانند سهام، برگه حق تقدم خود را به شخص دیگری بفروشد.
3. اگر در شرایطی سهامدار در بازه زمانی 60 روزه مبلغ را به حساب شرکت واریز نکند و برای فروش حق تقدم نیز اقدام نکند، در این صورت شرکت در زمانی مشخص حق تقدم های استفاده نشده را به قیمت روز سهام شرکت در بورس، به فروش می‌رساند و پس از کسر هزینه‌ها، مبلغ حاصل را به حساب سهامدار واریز میکند. در این بازه زمانی که حق تقدم سهام امکان معامله دارد، دامنه نوسان در نماد حق تقدم سهام بین 10+ الی 10- درصد است
مزایا افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران
- در این روش تامین منابع مالی شرکت برای اجرا طرح‌های توسعه‌ای بدون نیاز به بازپرداخت انجام می‌شود.
- دریافت وام از بانک زمانبر است و پروسه طولانی برای دریافت و سود بازپرداخت به همراه دارد. در افزایش سرمایه از محل آورده نقدی شرکت نقدینگی را از سهامداران دریافت میکند و نیاز به بازپرداخت سود سرمایه نیست. سهامداران نیز در سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌های جدید شرکت سهیم می‌شوند.
- بر خلاف دو روش قبلی در این روش نقدینگی جدید به شرکت وارد می‌شود.
- اجرای طرح‌های توسعه‌ای و بهبود سودآوری در شرکت محتمل‌تر می‌شود.
- این شکل از افزایش سرمایه نیز با کاهش قیمت سهام جذابیت بیشتری برای خرید به وجود می‌آورد.
معایب افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران
- پس از افزایش سرمایه سهامداران باید طی 60 روز نسبت به واریز وجه 100 تومانی به ازای هر برگ حق تقدم سهام اقدام کنند. در بهترین حالت پروسه این افزایش سرمایه 3 ماه طول می‌کشد و پس از آن قادر خواهید بود تا سهام خود را به فروش برسانید. بنابراین زمانبر بودن تبدیل اوراق حق تقدم سهام به برگه سهام عادی از معایب این روش است.
- کاهش مبلغ سود شرکت در کوتاه مدت به دلیل افزایش تعداد سهام شرکت نیز دیگر مشکل افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران است.
مراحل افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی
اما شرکت‌های بورسی چطور میتوانند افزایش سرمایه دهند؟ برای این که فرآیند افزایش سرمایه شرکت انجام شود، باید مراحل متفاوتی طی شود. این مراحل را در ادامه بررسی می‌کنیم:
گام اول: پیشنهاد و تصویب افزایش سرمایه هیئت مدیره شرکت
در این مرحله آگهی در سایت کدال درج می‌شود که نوع، درصد و دلیل افزایش سرمایه توسط هیئت مدیره شرکت پیشنهاد می‌شود. در این مرحله افزایش سرمایه هنوز توسط سازمان بورس تایید نشده است.
گام دوم: بررسی افزایش سرمایه توسط بازرس و حسابرس قانونی
در این مرحله حسابرس افزایش سرمایه را بررسی میکند. نتیجه این بررسی در سایت کدال منتشر خواهد شد.
گام سوم: صدور مجوز افزایش سرمایه از سازمان بورس
سازمان بورس می‌تواند کل یا بخشی از افزایش سرمایه را تایید کند. پس از صدور مجوز، اطلاعیه صدور مجوز افزایش سرمایه در سایت کدال منتشر می‌شود.
گام چهارم: انتشار آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق العاده افزایش سرمایه
شرکت باید آگهی افزایش سرمایه را برای اطلاع سهامداران شرکت منتشر کند تا سهامداران برای شرکت در افزایش سرمایه تصمیم خود را بگیرند.
گام پنجم: برگزاری مجمع عمومی فوق العاده
نماد بورسی شرکت متوقف و مجمع فوق العاده برگزار می‌شود.
گام ششم: بازگشایی نماد بورسی
بعد از تایید و تصویب نهایی افزایش سرمایه، نماد بورسی شرکت برای انجام معامله بازگشایی خواهد شد.
مزایای کلی افزایش سرمایه چیست؟
در اغلب موارد افزایش سرمایه می‌تواند به نفع شرکت و سهامداران باشد. یکی از این منافع از آنجایی ناشی می‌شود که قیمت سهام بعد از افزایش سرمایه کاهش یافته و جذابیت بیشتری برای خرید پیدا میکند. همانطور که می‌دانید این جذابیت می‌تواند باعث افزایش تقاضا و به دنبال خود باعث افزایش قیمت سهام در آینده شود.
علاوه بر این افزایش سرمایه می‌تواند برای وضعیت شرکت بسیار مهم و حیاتی باشد. برای مثال افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی شرکت، برای زمانی که شرکت مشمول ماده 141 قانون تجارت شود بسیار مهم است. شرکت با این افزایش سرمایه می‌تواند از ماده 141 قانون تجارت خارج شود. ماده 141 قانون تجارت شرکت را به سمت و سوی جالبی نخواهد برد. این قانون برای شرکت‌هایی است که زیان آنها از نصف سرمایه ثبتی‌شان بیشتر باشد. این دسته شرکت‌ها یا باید اعلام ورشکستگی و انحلال کنند و یا جهت بقا و خروج از وضعیت موجود افزایش یا کاهش سرمایه دهند. مسلما بهترین راه افزایش سرمایه است. افزایش سرمایه با فروش دارایی‌ها، تعدیل نیرو و یا انحلال و پایان کار شرکت همراه نخواهد بود!
چطور از افزایش سرمایه شرکت‌ها با خبر شویم؟
زمانی که شرکت قصد افزایش سرمایه دارد باید آگهی تشکیل جلسه هیئت مدیره در خصوص افزایش سرمایه شرکت را در سایت کدال منتشر کند. با این آگهی تمامی سهامداران شرکت از افزایش سرمایه مطلع می‌شوند. در این مرحله سهامداران تصمیم می‌گیرند که آیا قصد دارند تا در افزایش سرمایه شرکت کنند یا نه! تنها اگر در روز برگزاری مجمع فوق العاده سهامدار شرکت باشید، در افزایش سرمایه شریک خواهید بود.
برای اطلاع از شرکت‌هایی که افزایش سرمایه دارند، کافی است تا به سایت کدال مراجعه کنید و به قسمت جست و جوی اطلاعیه‌ها مراجعه کنید. در این قسمت با مشخص کردن نوع اطلاعیه و زمان تشکیل جلسه روی "جستجو" کلیک کنید. لیستی پدیدار می‌شود که شامل تمام شرکت‌های دارای مجوز افزایش سرمایه‌ای است که زمان برگزاری مجمع فوق العاده آنها برای تصویب هیئت مدیره، توسط شما مشخص شده است.
در این مرحله، نماد شرکت متوقف می‌شود تا مجمع فوق العاده برگزار شود. تنها در صورت تصویب افزایش سرمایه توسط هیئت مدیره شرکت، آگهی ثبت افزایش سرمایه در سایت کدال درج می‌شود و نماد بورسی شرکت آماده بازگشایی خواهد بود. پس از برگزاری مجمع فوق العاده، افزایش سرمایه شرکت لحاظ شده و تغییرات تعداد و قیمت سهام در پرتفوی سهامداران ایجاد خواهد شد.
سخن پایانی
این که کدام روش افزایش سرمایه بهتر از دیگر روش‌هاست، پاسخ قطعی ندارد. هر کدام از افزایش سرمایه‌ها مزایا و معایب خاص به خود را دارند. بنابراین سهامدار باید با توجه به دیدگاه و شرایط خود تصمیم بگیرد که آیا در افزایش سرمایه شرکت کند یا نه. شما به عنوان سهامدار یک شرکت باید اطلاعیه‌های شرکت را مطالعه کنید و از وضعیت آن با خبر باشید. سایت کدال مرجع مناسبی برای بررسی اطلاعیه‌ها و گزارشات شرکت است.
تمام افرادی که در زمان برگزاری مجمع فوق العاده شرکت سهام آن شرکت را در پرتفوی خود دارند، سهامدار شرکت محسوب شده و به صورت خودکار در افزایش سرمایه شرکت داده می‌شوند. پس اگر بنا به هر دلیلی قصد شرکت در افزایش سرمایه را ندارید، باید قبل از برگزاری مجمع فوق‌العاده سهام خود را به فروش برسانید.