تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایه گذاری چیست؟

بازار سرمایه ایران یکی از محبوبترین بازارهای مالی است که در صورت فعالیت تخصصی در آن می‌توان انتظار بازدهی چشمگیری از آن داشت. به دلیل نیاز به مهارت بالا و زمان طولانی برای فعالیت و رصد بازار، روش‌های مختلفی برای سرمایه­‌گذاری در بازار بورس ایجاد شده است. به ‌‌طور کلی روش­های سرمایه‌گذاری در بورس به مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می­شوند.  سرمایه‌گذاری مستقیم به معنی خرید سهام و اوراق بهادار و تشکیل سبد سرمایه‌­گذاری شخصی و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به معنی استفاده از ابزارهای سرمایه‌گذاری واسطه­ای نظیر صندوق­‌های سرمایه­‌گذاری و شرکت­های سبدگردان است. در این مقاله قصد داریم تا ابتدا تعریفی مختصر از شرکت سبدگردانی و صندوق سرمایه‌­گذاری ارائه کرده و پس از آن به بررسی تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایه­ گذاری بپردازیم. پیشنهاد می­کنیم قبل از انتخاب هر کدام از این روش­ها برای سرمایه­‌گذاری در بورس، ابتدا این متن را تا انتها مطالعه کنید.

صندوق سرمایه­ گذاری را بیشتر بشناسیم

همانطور که اشاره کردیم، انتخاب صندوق­‌های سرمایه‌گذاری یکی از روش­های محبوب سرمایه ­گذاری غیرمستقیم است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری شرکت­هایی به منظور جمع آوری سرمایه­ مشتریان بوده و به نوعی در نقش واسط با خرید سهام، حق تقدم، اوراق دولتی و… در بازار سرمایه‌گذاری می‌کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به دارایی که در آن سرمایه­‌گذاری انجام می­دهند به انواع مختلفی تقسیم می­شوند که هر نوع ویژگی‌های خاص خود را داشته و برای گروهی از افراد مناسب هستند.
در نگاه کلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری دو دسته اصلی دارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت که مانند حساب سپرده بانکی به سرمایه­‌گذاران سود ماهانه پرداخت می‌کنند و صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی که بر خلاف صندوق درآمد ثابت سود ثابت ندارد. برای تخصیص به سرمایه­‌گذاران هر صندوق سرمایه‌گذاری از تعدادی واحد تشکیل می‌شود. واحدهای صندوق مانند سهام قیمت مشخصی دارند که این قیمت می­تواند طی ‌زمان تغییر کند. سرمایه‌گذاران هم برای سرمایه‌گذاری در صندوق تعدادی از واحدهای آن را در قیمتی مشخص خریداری کرده و پس از آن سود یا زیان با افزایش یا کاهش قیمت واحدهای صندوق تعیین خواهد شد.

سبدگردانی را بیشتر بشناسیم

در سبد گردانی افراد متخصص در امور تحلیلی سرمایه‌گذاری با توجه به سطح ریسک‌پذیری و سرمایه هر فرد، سبدی از اوراق بهادار را تشکیل داده و به مدیریت آن برای فرد می­پردازند. بنابراین سبدگردانی به صورت اختصاصی برای افراد مختلف انجام شده و نیاز نیست تا سرمایه‌­گذار نگران شناسایی سهم خوب و خرید و فروش و مدیریت آن باشد. در بازار سرمایه ایران، شرکت‌هایی با مجوز سبدگردانی نسبت به ارائه این خدمات اقدام می­کنند. در این روش، شخص با تکیه بر دانش و تجربه‌ سبدگردان مدیریت سبد سرمایه­ گذاری خود را به او می­سپارد. بنابراین عملا پرتفو تحت مالکیت شخص سرمایه‌گذار است و سبدگردان در واقع به نمایندگی از سرمایه‌گذار فعالیت می‌کند. میزان کارمزد سبدگردان، شیوه‌ خرید و فروش سهام، نحوه ارائه گزارش و ... از زمان عقد قرارداد سبدگردانی مشخص خواهد شد.

استفاده از سبدگردانی اغلب به افرادی پیشنهاد می­شود که نگاه‌ بلندمدت به سرمایه‌گذاری داشته و به ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بورس اشراف کافی دارند. به دلیل ریسک موجود در بازار، افرادی که به دنبال سود تضمین‌شده هستند نباید به دنبال شرکت‌های سبدگردانی برای سرمایه­ گذاری باشند.

سبدگردانی بهتر است یا صندوق سرمایه گذاری؟

تا به اینجا تعاریفی کوتاه از سبدگردانی و صندوق سرمایه ­گذاری در دست داریم. امروزه انتخاب روش سرمایه­ گذاری که بیشترین سود را با توجه به سطح ریسک پذیری و شرایط سرمایه­‌گذار داشته باشد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برخی از افراد به طور مستقیم به بازارهای مالی وارد شده و سرمایه خود را درگیر می­کنند. مادامی که علم تحلیل و معامله در بازار را داشته باشید این روش می­تواند نتایج مطلوبی داشته باشد. در غیر این صورت باید به دنبال روش­های سرمایه گذاری غیرمستقیم در بازار باشید. در ادامه تفاوت­های سبدگردانی و صندوق سرمایه ­گذاری را که دو روش سرمایه­ گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه محسوب می­شوند، بررسی می­کنیم.

منحصر به فرد بودن سرمایه گذاری در صندوق یا سبدگردانی

میزان منحصر به فرد بودن سرمایه ­گذاری برای هر فرد، در هر یک از این دو روش متفاوت است. منظور از منحصر به فرد بودن یا اختصاصی بودن، تعریف و تنظیم دارایی برای هر فرد است. همانطور که در تعریف صندوق‌های سرمایه­ گذاری عنوان کردیم، هر فرد می­تواند با تخصیص سرمایه تعدادی از واحدهای سرمایه ­گذاری را خریداری کند که در آن یک پرتفو برای همه‌ سرمایه‌گذاران تشکیل شده است. اما در سبدگردانی برای هر فرد به تناسب سرمایه و اهداف او از سرمایه­گذاری، پرتفو اختصاصی تشکیل شده و سبدگردان به مدیریت آن می­پردازد. این تفاوت شاید در نگاه اول جزئی به نظر برسد؛ با این وجود از آنجایی که سطح ریسک پذیری و انتظارات در افراد مختلف متفاوت است، اهمیت زیادی دارد. در سبدگردانی بر خلاف صندوق‌ها، سبدگردان با توجه به روحیات ریسک پذیری و انتظارات شخص از سرمایه­ گذاری به نسبت میزان دارایی او سبدی منحصر به فرد و مناسب ایجاد می‌کند.

یکی از مشکلات اصلی سرمایه­ گذاران بازار بورس، عدم آشنایی با ذات بازار و افعال آن است.  وجود مشاور سرمایه ­گذاری می­تواند در شناخت درست بازار و در نتیجه تنظیم انتظارات از بازارهای مالی نقش به سزایی داشته باشد. در سبدگردانی اختصاصی در کنار مدیریت ماهرانه دارایی، مشاوران سرمایه ­گذاری به افراد راهکارهای سرمایه‌گذاری ارائه کرده و از این نظر شرایط را برای سرمایه‌­گذار ساده­تر می­سازند. البته در صندوق‌های سرمایه گذاری نیز مشاورین سرمایه‌­گذاری برای انتخاب صندوق موردنظر شما را راهنمایی می­کنند. با این حال این دریافت مشاوره به صورت مستمر نخواهد بود.

تفاوت در تخصیص دارایی­ها

ساختار و نحوه‌ تخصیص نقدینگی به دارایی‌ها در صندوق سرمایه­ گذاری و سبدگردانی متفاوت است. سبدگردان با توجه به درخواست هر شخص می­تواند سبدهای سرمایه­‌گذاری تفاوتی برای او طراحی کند. در این طراحی سهام شرکت­ها می­توانند به صورت آزادانه انتخاب شوند. اما در هر صندوق سرمایه­ گذاری محدودیت­هایی برای ایجاد سبد سرمایه­‌گذاری وجود دارد. در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مدیر صندوق امکان تخصیص بیش از 10 درصد از سرمایه صندوق را به خرید سهمی مشخص ندارد. در سبدگردانی این محدودیت نیز وجود نداشته و سبدگردان می­تواند بیش از 50 درصد از سرمایه شخص را به خرید یک سهم مشخص اختصاص دهد.

تفاوت سبدگردانی و صندوق‌ در هزینه و کارمزد

کارمزد صندوق سرمایه­ گذاری از ابتدا مشخص بوده و اغلب از محل خرید و فروش واحدهای صندوق اخذ می­شود. کارمزد سبدگردانی به روش‌های مختلفی محاسبه می­شود. برای محاسبه کارمزد مبنا سود بانکی و یا شاخص کل است. سبدگردانی هزینه بیشتری به همراه دارد. بخشی از این هزینه به دلیل خدمات متمایز و اختصاصی آن است. به ‌کارگیری تعداد قابل توجهی متخصص سرمایه گذاری برای تحلیل بازار سرمایه، ارائه گزارش‌های مداوم و ارائه مشاوره­‌های سرمایه ­گذاری اختصاصی به سرمایه‌گذار برای ایجاد سبد اختصاصی پرسود، موجب افزایش هزینه­‌های صندوق سرمایه­‌گذاری و در نتیجه افزایش کارمزد آن خواهد بود.
با این وجود در سبدگردانی مبلغ کارمزد اغلب با بازدهی سبد تنظیم می­شود. به عبارتی سود بیشتر سبد سرمایه­‌گذاری کارمزد بیشتری به سبدگردان اختصاص می­دهد. بنابراین سبدگردان برای کسب بازدهی بیشتر برای سبد سرمایه ­گذاری تلاش زیادی خواهد داشت.

تفاوت میزان ریسک و بازدهی صندوق سرمایه گذاری و سبدگردانی

تفاوت در میزان ریسک و بازدهی سبدگردانی و صندوق‌های سرمایه گذاری نیز میزان چشمگیری دارد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاید سودی کمتر از سرمایه­ گذاری مستقیم در بازار نصیب سرمایه­‌گذار کنند. اما باید توجه داشته باشید که در شرایط منفی بازار نیز ضرر کمتری به سرمایه شما می­رسانند. به عبارتی ریسک سرمایه­ گذاری در انواع صندوق­های سرمایه­ گذاری بسیار کم است و به همین دلیل بستری بسیار امن برای سرمایه­‌های خرید و کلان افراد به حساب می‌آید.
در مقابل انتخاب سرمایه­ گذاری با کمک سبدگردانان ریسک بیشتری به سرمایه افراد وارد می­کند. با توجه به این که دارایی سبد شامل سهام بازار است و ذات بازار سرمایه نیز به مانند دیگر بازارهای مالی با فراز و نشیب همراه است، دلیل این ریسک روشن خواهد بود. این ریسک بیشتر در کنار امکان دریافت سود بیشتر قرار می­گیرد. شما برای انتخاب یکی از این دو ابزار سرمایه ­گذاری باید با توجه به روحیات سرمایه ­گذاری خود و با محاسبه ریسک و بازده هر روش در نهایت تصمیمگیری کنید.

سخن پایانی

در بین روش سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه دو روش سرمایه ­گذاری غیرمستقیم صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردانی طرفداران بسیاری دارند. با خرید تعدادی از واحدهای صندوق می‌توانید سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس را تجربه کنید. در عین حال با عقد قرارداد با شرکت سبدگردانی نیز می­توانید سرمایه‌گذاری بلندمدتی با کنترل ریسک‌های سرمایه‌گذاری توسط افراد متخصص را تجربه کنید. هر کدام از این دو روش مزایای خاص خود را دارند. در این متن تفاوت­های سرمایه­ گذاری در صندوق سرمایه ­گذاری و سبدگردانی را عنوان کردیم. سرمایه­گذاران علاقه مند باید با بررسی این تفاوت­ها به انتخاب ابزار مناسب برای سرمایه ­گذاری اقدام کنند تا بتوانند در بازار سرمایه به بازدهی چشمگیری دست پیدا کنند.