تورم چیست؟ چرا افزایش تورم اتفاق می افتد؟

این روزها صحبت از تورم بیش از پیش دنیای اقتصادی را به چالش کشیده است. تورم به عنوان یکی از مفاهیم اقتصادی مهم اهمیت زیادی به خصوص برای سرمایه‌گذارانی دارد که به دنبال ذخیره ارزش پولی خود با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف هستند. یکی از اصلی‌ترین پیامدهای تورم کاهش تدریجی ارزش پول یا افزایش سطح کلی قیمت‌ها است. در ادامه قصد داریم تا تعریف تورم و پس از آن نرخ تورم را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.

تعریف تورم چیست؟

به عنوان اولین تعریف تورم همان کاهش قدرت خرید با استفاده از واحد پولی معین در طول زمان است. با افزایش سطح قیمت‌ها با واحد پولی مورد نظر میزان کمتری از کالایی خاص را می‌توان خریداری کرد. تورم سطح کلی قیمت‌ها را افزایش می‌دهد و به همین دلیل در تهاتر اجناس با بالا رفتن قیمت هر دو کالا، تعریف تورم جایگاهی ندارد. زمانی که یک اقتصاد درگیر تورم منفی می‌شود، این به این معنی است که با کاهش سطح قیمت کالاها قدرت خرید مردم افزایش پیدا کرده است. برای یافتن موارد تاثیر پذیرفته از تورم کافیست تا نگاهی به قیمت اجناس موجود در بازار طی 5 سال گذشته بیاندازید. اختلاف قیمت یک کالای خاص طی این مدت زمان به میزان چشمگیری خودنمایی کرده و اثر تورم قیمتی را نشان می‌دهد.
این افزایش قیمت تماما به علت نایاب شدن محصول یا گران شدن تولید آن نیست. در حقیقت این قیمت نشان‌ از کاهش تدریجی ارزش پول با تورم است. این مسئله اشاره به ارزش زمانی پول نیز دارد و به همین دلیل در کنار تورم باید در محاسبات سرمایه‌گذاری خود به ارزش زمانی پول توجه ویژه‌ای داشته باشید.

بر خلاف باور رایج نام تورم همیشه نباید با تبعات منفی شناخته شود. اقتصادی که ادعای سلامت دارد، باید درصد ثابتی از تورم را در نظر گرفته باشد. همانطور که درصد تورم بالا خطری برای اقتصاد است، تورم پایین نیز می‌تواند مضرات خاص خود را داشته باشد. با این حال تورم تبعات منفی بیشتری برای اقتصاد دارد. با افزایش نرخ تورم اگر دستمزد نیروی کار هماهنگ با نرخ تورم قیمتی نباشد، قدرت خرید کاهش پیدا می‌کند. این مسئله به خصوص برای اقشار کم درآمد مشکلات زیادی را به همراه خواهد داشت. به دنبال این داستان کارفرما با تقاضای نیروی ‌کار برای افزایش دستمزد باید هزینه بیشتری برای نیروی ‌کار تخصیص دهد که به کاهش سود تمام شده و در نهایت کاهش درصد سرمایه‌گذاری کارآفرینان منجر می‌شود.
متداول‌ ترین شاخص‌های سنجش تورم عبارتند از: شاخص قیمت مصرف‌کننده، شاخص قیمت عمده ‌فروشی و شاخص قیمت تولیدکننده. سنجش میانگین وزنی قیمت کالاها و خدمات در سبد مصرف‌کنندگان با شاخص قیمت مصرف‌کننده اندازه‌گیری شده که با در نظر گرفتن تغییرات قیمت در هر مورد این سبد و میانگین‌گیری قیمت آن‌ها محاسبه می‌شود. این نرخ یکی از متداول‌ترین شاخص‌ها برای شناسایی دوره‌های تورم و تخمین تغییرات قیمتی مرتبط با سطح زندگی است.
اما شاخص قیمت عمده فروشی تغییرات قیمت کالاها را پیش ‌از ورود به مرحله خرده‌فروشی اندازه‌گیری و ارزیابی می‌کند. این شاخص برای کالاها در مقیاس کلان است که معامله آن‌ها بین مشتریان صاحب کسب‌و‌کارهای بزرگ انجام می‌شود.
شاخص قیمت تولیدکننده نیز اشاره به گروهی از شاخص‌ها دارد که میانگین متحرک قیمت فروش را محاسبه می‌کنند. این شاخص از دید صنایع تولیدی محصولات ارزیابی کرده و به عنوان ابزاری برای تنظیم قیمت در قراردادها، به خصوص قراردادهای بلندمدتِ قیمت‌گذاری کاربرد دارد.

تعریف نرخ تورم چیست؟

شاخصی که به نمایش ارزش پول و قدرت خرید کالا می‌پردازد نرخ تورم است که محاسبات خود را در بازه زمانی خاصی انجام می‌دهد. در واقع نرخ تورم تغییرات نسبی در شاخص قیمتی (معمولا شاخص قیمت مصرف‌کننده) بوده و ممکن است از طریق محاسبات هفتگی، ماهانه یا سالانه قیمت، برای سبدی متشکل از کالاهای پایه محاسبه شود. سبد کالای پایه، شاخص کالایی بوده و برای به روز بودن باید هر سال یا هر چند سال بازنگری شود. تعیین سبد کالای پایه و انجام محاسبات مربوط برای ارزیابی نرخ تورم و اعلام آن بر عهده بانک مرکزی هر کشور است. اندازه‌گیری نرخ تورم معمولا به سه نوع نرخ تورم نقطه به نقطه، نرخ تورم سال به سال پایه و نرخ تورم متوسط سالانه تقسیم می‌شود.

عامل افزایش تورم چیست؟

افزایش تورم دلایل و عوامل مختلفی دارد. رشد نقدینگی، رشد زیاد قیمت ارز در دوره‌های کوتاه مدتی، بالا بودن هزینه‌های تولید و متکی بودن به درآمد ارزی از جمله اصلی‌ترین عوامل افزایش تورم به حساب ‌می‌آیند. بالا بودن هزینه‌های تولید باعث ضعیف شدن صنعت تولید با ایجاد فشار بر حوزه تجارت شده و متکی بودن اقتصاد کشورها به درآمد ارزی موجب می‌شود تا در نتیجه نوسان قیمت ارزی درآمد کشور در وضعیت بدون ثبات قرار بگیرد.
گاهی تورم می‌تواند ناشی از ترکیب عوامل مختلف باشد. عرضه بیش از اندازه پول و کسری بودجه، افزایش سود بانکی و کاهش منابع برای بخش خصوصی، رشد زیاد جمعیت در کوتاه مدت، احتکار در سطح گسترده، تقاضای روزافزون و تولید محدود، تاثیر دلالان در افزایش قیمت، کاستی در زنجیره‌ تامین و ... از دیگر دلایل افزایش و رشد سریع تورم هستند.

عوامل ایجاد تورم باید در همان مراحل ابتدایی شناسایی و رفع شوند. تورم به عنوان عاملی مهم در سنجش سلامت یک اقتصاد به شمار رفته که حتی علاوه بر مردم جامعه بر متغیرهای کلان اقتصادی هم اثرگذار است. ثبات سیاسی و اقتصادی کشورها از طریق شاخص‌های گوناگونی تحلیل می‌شود که تورم، یکی از مهم‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود.

در ارتباط نقدینگی و تورم نیز می‌توانیم اینطور تفسیر کنیم که اگر افزایش در میزان پول عرضه شده در بازار بیشتر از میزان رشد واقعی اقتصاد باشد، تورم به عنوان اولین پدیده خود را نمایان می‌سازد. زیرا در مقابل مقدار یکسانی از دارایی پول بیشتری موجود خواهد بود. افزایش تقاضا باعث افزایش قیمت محصولات تولیدی می‌شوند.

سخن پایانی

ایجاد تورم دلایل مختلفی دارد و برای حل آن نیاز به ریشه یابی و صرف زمان است. عرضه پول و افزایش نقدینگی مهمترین دلیل ایجاد تورم اقتصادی در تعریف تورم است. مهم‌ترین پیامد تورم افزایش سطح عمومی قیمت و فشار بر اقشار کم درآمد جامعه بوده که توان خرید آن‌ها را روز به روز پایین‌تر خواهد آورد. اما در مقابل شرایط تورمی به نفع کسانی است که با ایجاد تورم و افزایش قیمت‌‌ها، کالا یا خدمت خود را نیز به تناسب با قیمت بیشتری ارائه می‌کنند. بنابراین با افزایش نرخ تورم ارزش واحد پولی در برابر دیگر واحدهای پولی کمتر می‌شود.