افزایش سرمایه چیست؟ | کدام نوع افزایش سرمایه بهتر است؟

بروزرسانی در2 مرداد 1403
انواع افزایش سرمایه به هر کدام به طریقی دارایی سهامداران را افزایش می دهد. به همین دلیل، سهامداری که بخواهد در افزایش سرمایه شرکتی شرکت کند باید به هنگام برگزاری مجمع سهامدار آن شرکت باشد.

افزایش سرمایه یک مفهوم آشنا و جذاب در میان فعالان بورس و بازارهای سرمایه‌ای است. اما چه چیزی سبب این جذابیت شده است؟ همان‌طور که مشخص است تمام شرکت‌ها برای حفظ بقا، اجرای پروژه‌ها، تحقق اهداف شرکت و... در طول زمان نیازمند منابع مالی بیشتر و جذب سرمایه‌های جدید هستند. اغلب اولویت مدیران برای تأمین منابع مالی شرکت‌ها، استفاده از ظرفیت‌های متنوع بازار سرمایه است.
افزایش سرمایه یکی از بهترین راه‌های تأمین منابع مالی برای اجرای پروژه‌های شرکت است، چرا که با استفاده از این روش دیگر نیازی به انجام مراحل طولانی اداری، ارائه وثیقه و سپرده‌گذاری، ضمانت و... نخواهد بود. در ادامه این مطلب به معرفی ۴ نوع از اصلی‌ترین نوع افزایش سرمایه اشاره می‌کنیم.

افزایش سرمایه چیست؟

یکی از روش‌های تأمین منابع مالی شرکت‌ها افزایش سرمایه است. اصولاً مدیران شرکت‌ها برای اجرای طرح‌های توسعه و اجرای پروژه‌ها به دنبال منابع مالی ارزان هستند. بورس و ابزارهای ارائه شده در آن، بهترین راه جذب سرمایه بوده و شرکت‌های حاضر در آن در بازه‌های زمانی مختلف و با توجه به نیاز خود، درخواست جدیدی برای افزایش سرمایه منتشر می‌کنند. افزایش سرمایه در انواع مختلفی انجام می‌شود که اصلی‌ترین آنها عبارت‌اند از:

  1. از محل سود انباشته
  2. از محل برآورده نقدی
  3. از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
  4. به روش صرف سهام

هدف از افزایش سرمایه چیست؟

همانطور که اشاره شد شرکت‌ها با هدف توسعه پروژه‌ها و بخش‌های مختلف شرکت، از یکی از روش‌های افزایش سرمایه استفاده می‌کنند. تزریق منابع مالی جدید می‌تواند به شرکت‌ها در مواردی همچون خرید تجهیزات، استخدام پرسنل جدید و... کمک کند.

  • افزایش توانایی مالی شرکت در رقابت با سایر شرکت‌ها
  • راه‌اندازی یا توسعه فعالیت‌های تولیدی شرکت
  • اصطلاح ساختار مالی شرکت
  • پرداخت بدهی‌های بلندمدت شرکت
  • انجام سرمایه‌گذاری کوتاه و بلند مدت

مراحل افزایش سرمایه در شرکت‌های بورسی

در صورتی که شرکتهای بورسی تمایل به استفاده از ابزارهای بورسی برای افزایش سرمایه داشته باشند، باید 7 اطلاعیه در سامانه کدال منتشر کنند. در واقع کدال سامانه اطلاعاتی جامع ناشران بورس و اوراق بهادار بوده و اطلاعایه شرکت‌ها در 7 مرحله زیر در این سایت منتشر می‌شود.

  1. نتیجه تصمیمات هیئت مدیره شرکت درباره نحوه افزایش سرمایه
  2. پیشنهاد هیئت مدیره درباره نحوه افزایش سرمایه به مجمع عمومی فوق‌العاده
  3. گزارش حسابرس قانونی و گزارش توجیهی افزایش سرمایه
  4. مدارک مربوط به درخواست افزایش سرمایه شرکت
  5. آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده
  6. تصمیمات مجمع عمومی فوق‌العاده
  7. انتشار آگهی ثبت افزایش سرمایه

پس از برگزاری مجمع فوق‌العاده برای افزایش سرمایه، سهام شرکت بدون دامنه نوسان قیمت بازگشایی می‌شود. با توجه به میزان عرضه و تقاضا بازار، قیمت سهام در سه حالت مختلف بازگشایی می‌شود:

  • کمتر از قیمت تئوریک
  • بیشتر از قیمت تئوریک
  • مانند قیمت تئوریک

برای دانش بیشتر در مورد اطلاعیه‌های مربوط به افزایش سرمایه می‌توانید به مقاله "مراحل ثبت افزایش سرمایه و آشنایی با اطلاعیه‌های مربوط به آن در سامانه کدال" مراجعه کنید.

سهامداران فعلی چطور از تصمیم شرکت برای افزایش سرمایه آگاه می‌شوند؟
در صورتی که هئیت مدیره شرکت در مجمع فوق‌العاده تصمیم به افزایش سرمایه رای دهند، خبر افزایش سرمایه در روزنامه کثیرالنتشار منتشر می‌شود. به این ترتیب سهامداران از تصمیم شرکت برای افزایش سرمایه مطلع می‌شوند. علاوه بر انتشار خبر در روزنامه، فرمی به نام گواهی حق تقدم خرید، به سهامداران ارسال می‌شوند. سهامداران می‌توانند با استفاده از این فرم از حق تقدم خود برای خرید سهام جدید استفاده کنند.

بهترین نوع افزایش سرمایه در بورس

به طور کلی، افزایش سرمایه از هر روشی که انجام شود، می‌تواند جذابیت و مزیت‌های خاص خود را داشته باشد. اصولاً بهترین نوع افزایش سرمایه از دید شرکت‌ها و سهام‌داران متفاوت است. از طرفی، هر یک از شرکت‌ها ساختار و پیچیدگی‌های خاص خود را دارند، و به همین دلیل، نمی‌توان یک روش کلی را به عنوان بهترین روش افزایش سرمایه همه شرکت‌ها معرفی کرد. با این حال در یک حالت کلی، افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی و صرف سهام که سبب تزریق منابع مالی جدید به شرکت می‌شود گزینه مناسب‌تری هستند.

اما بهترین نوع افزایش سرمایه برای سهام‌داران متفاوت است، به طور کلی روشی مناسب سهام‌داران است که از طریق آن سهامدار بدون پرداخت وجه بعد از ثبت سهام، مالک سهام جایزه شده و یا سهام وی بدون تغییر مالکیت از لحاظ قیمتی کاهش می‌یابد. در نتیجه می‌توان گفت، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها و از محل سود انباشته مناسب‌ترین روش برای سهام‌داران است.

آیا افزایش سرمایه بر قیمت سهم اثر دارد؟

معمولا با استفاده از انواع روش‌های افزایش سرمایه، قیمت سهام سهامداران کاهش پیدا می‌کند، اما این کاهش قیمت به معنی ضرر سهامدار نیست. در واقع با توجه به معاملات ریاضی و تئوریک، سهامداران نه متضرر شده و نه سود می‌کنند. در نهایت می‌توان گفت قیما بازگشایی سهام پس از افزایش سرمایه، سود یا زیان سهامداران را نشان می‌دهد.

پس از افزایش سرمایه سه حالت مختلف اتفاق می‌افتد:

  • سود: در صورتی که قیمت سهام بیشتر از قیمت آن پس از افزایش سرمایه باشد.
  • ضرر: در صورتی که قیمت سهام کمتر از قیمت آن پس از افزایش سرمایه باشد.
  • نه سود و نه زیان: در صورتی که قیمت سهام همان قیمت پس از افزایش سرمایه باشد.

افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه)

این نوع افزایش سرمایه ، برای شرکت‌هایی با سود انباشته مناسب، توصیه می‌شود. طبق قانون، شرکت‌ها به صورت سالیانه موظف به نگهداری درصدی از سود خود هستند. این سود سالیانه در صورت‌های مالی شرکت در حسابی با نام سود انباشته ثبت می‌شود. در واقع، از طریق افزایش سرمایه از محل سود انباشته منابع مالی جدیدی به شرکت تزریق نشده و سهامداران نیز برای سهام جدید خود هیچ مبلغی پرداخت نمی‌کنند. به همین دلیل به این سهام، سهام جایزه گفته می‌شود.

در این نوع افزایش سهام، درصد مالکیت سهامدار تغییر نمی‌کند، چرا که در این روش به نسبت افزایش سرمایه شرکت، تعداد سهام سهام‌داران نیز زیاد می‌شود. در واقع، از آنجایی که با افزایش تعداد سهام، قیمت هر سهم کاهش پیدا می‌کند؛ در نهایت افزایش تعداد سهام، سبب افزایش میزان دارایی سهامدار نخواهد شد.

بازگشایی نماد پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه)

در صورتی که افزایش سرمایه شرکت کمتر از 200% باشد، نماد شرکت نیز بعد از چند روز از مجمع باز می‌شود. دریافت جایزه سهامداران نیز تنها در صورت تغییرات شرکت در روزنه رسمی اتفاق می‌افتد. اما اگر افزایش سرمایه شرکت بیشتر از 200% باشد، بازگشایی نماد به ثبت نهایی افزایش سرمایه بستگی دارد.

افزایش سرمایه از محل برآورده نقدی

یکی از سودمند‌ترین انواع افزایش سرمایه برای شرکت‌ها و سهامداران، افزایش سرمایه از محل برآورده نقدی است. در این روش شرکت‌ها برای تأمین منابع مالی شرکت، سهام جدیدی را وارد بازار بورس کرده و اولویت خرید آن را به سهامداران قبلی شرکت می‌دهند، به این دلیل که این نوع افزایش سرمایه، نیازمند تأمین منابع جدید از جانب سهام‌داران کنونی شرکت است.

به این ترتیب، نه تنها شرکت به منابع جدید مالی دست پیدا کرده بلکه سهامداران نیز می‌توانند سهام جدیدی با قیمت اسمی خریداری کنند، سپس آن را با قیمت اصلی (بالاتر) فروخته و سود کسب کنند. همچنین، سهامدارانی که قصد فروش سهام جدید را ندارند با در اختیار داشتن سهام بیشتر، قدرت نفوذ بیشتری کسب می‌کنند.

در این نوع افزایش سرمایه، شرکت اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام، در اختیار سهامداران کنونی قرار می‌دهد. این افراد می‌توانند در مدت زمان تعیین شده (معمولاً دو ماه) برای معاملات این اوراق از طریق یکی از روش‌های زیر اقدام کنند:

  • فروش حق تقدم: در صورتی که سهامدار تمایلی به استفاده از حق تقدم خود نداشته باشد، می‌تواند به ازای مبلغی آن را در طی مدت زمان 2 ماه به سایر سرمایه‌گذاران بازار بفروشد.
  • پرداخت مبلغ اسمی سهام: در این مورد لازم است سهامدار در طی بازه زمانی 2 ماهه مبلغی را به ازای خرید هر سهم، به شرکت پرداخت کند. در نهایت، پس از طی شدن مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم سهامدار تبدیل به سهم عادی خواهد شد.

حق تقدم خرید سهام چیست؟

شرکت‌هایی که برای تامین منابع مالی از روش افزایش سرمایه از محل برآورده نقدی استفاده می‌کنند؛ با برگزاری مجمع فوق العاده این امتیاز را به سهامداران کنونی خود می‌دهند تا برای خرید سهام جدید نسبت به سایر افراد حق تقدم داشته باشند. سهامداران دو راه دارند، یا می‌توانند از این حق تقدم استفاده کنند، و یا اینکه این حق را به سایر افراد بفروشند.

افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

در این نوع افزایش سرمایه ، منبع مالی جدیدی وارد شرکت نشده و سهامداران نیز به ازای سهام انتشار یافته وجهی پرداخت نمی‌کنند. این روش در بورس ایران و سایر بورس‌های جهانی به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای مثال؛ اولین بار از این روش در دهه 60 شمسی در ایران استفاده شد و اکنون پس از نزدیک به ۴ دهه، برخی از بانک‌ها و بیمه‌ها مجدد از آن برای افزایش سرمایه خود استفاده می‌کنند. در واقع در این روش، شرکا برای کسب سود، دارایی‌های ثابت و مشهود خود مانند ساختمان، زمین، تجهیزات، ماشین‌آلات، سرمایه‌گذاری‌ها و... مورد تجدید ارزیابی و ارزش‌گذاری مجدد قرار می‌دهد. به این ترتیب، این امر سبب می‌شود تا ارزش دارایی‌های شرکت در ترازنامه به‌روز شود. در نهایت، افزایش ارزش دارایی‌های شرکت در نسبت‌های مالی ترازنامه نیز تأثیر خواهد داشت.

توجه داشته باشید که در این نوع افزایش سرمایه، نه تنها ارزش دارایی‌های سهامداران تغییر نمی‌کند، بلکه درصد مالکیت سهامداران نیز بدون تغییر باقی می‌ماند، چرا که سهام هر شخص به نسبت مالکیت آن و متناسب با درصد افزایش سرمایه به صورت مساوی واریز می‌شود.

چند نکته مهم در خصوص افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

  • در این روش وجوه جدیدی از خارج به داخل شرکت اضافه نمی‌شود.
  • با این روش سهامداران جدیدی به لیست سهامداران شرکت اضافه نمی‌شوند.
  • ارزش سهام سهامداران تغییر نمی‌کند.
  • درصد مالکیت سهامداران تغییر نمی‌کند.

مزایای افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

  • اطلاعات موجود در صورت‌های مالی به واقعیت نزدیک می‌شود.
  • با افزایش اعتبار و ارزش دارایی‌ها، اعتبار شرکت برای دریافت تسهیلات بانکی افزایش می‌یابد.

معایب افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

  • هزینه دارایی‌های استهلاک‌پذیر افزایش می‌یابد.
  • با افزایش ارزش دارایی‌ها، سطح مالیات پرداختی شرکت افزایش می‌یابد.

افزایش سرمایه به روش صرف سهام

از طریق روش صرف سهام، سهام شرکت به مبلغی بالاتر از مبلغ اسمی فروخته شده و نقدینگی مناسبی وارد شرکت می‌شود. در این نوع افزایش سرمایه، شرکت تفاوت قیمت اسمی و قیمت واقعی فروش سهم را به حساب اندوخته وارد کرده و سود حاصل از آن را به صورت سهام یا نقدی میان سهامداران توزیع می‌کند.
با استفاده از این روش افزایش سرمایه، شرکت از طریق پذیره‌نویسی، سهام را به مبلغی بالاتر از مبلغ اسمی به فروش رسانده و سپس، سرمایه حاصل از آن را وارد حساب خود می‌کند. این روش علاوه بر تحقق هدف تأمین مالی شرکت، به‌صورت کاملاً منطقی منافع سهامداران را نیز در نظر می‌گیرد.

مزایای افزایش سرمایه از روش صرف سهام

  • در این روش وجوه قابل توجهی به شرکت تزریق می‌شود.
  • سهامداران جدید می‌توانند سهام شرکت را خریداری کنند.
  • شرکت می‌تواند بدون نیاز به استقراض و الزام به پرداخت بهره، به منابع مالی جدیدی دست پیدا کند.

معایب افزایش سرمایه از روش صرف سهام

  • در این روش درصد مالکیت سهامداران فعلی شرکت با فروش سهم، کاهش می‌یابد.

چند نکته درباره افزایش سرمایه

  • تصمیمات مربوط به افزایش سرمایه در مجمع شرکت تصویب می‌شود، موارد تصویب شده در این مجمع، تنها شامل افرادی می‌شود که در زمان برگزاری مجمع سهامدار شرکت بوده‌اند.
  • شما می‌توانید از طریق روزنامه‌ها و سایت کدال از روش انتخاب شده برای افزایش سرمایه، تصمیمات و نتایج حاصل از مجمع شرکت آگاه شوید.
  • یادگیری فرمول‌های هر روش افزایش سرمایه؛ سبب می‌شود تا بتوانید سود حاصل از افزایش سرمایه را به درستی محاسبه کنید. یادگیری فرمول‌ها به ویژه برای مواقعی که شرکت همزمان از چند نوع افزایش سرمایه استفاده کرده است، توصیه می‌شود.
  • قیمت‌های به دست آمده از طریق فرمول‌ها، قیمت‌های تئوریک سهم هستند. اما در واقعیت به دلیل نقش عرضه و تقاضا در تغییر قیمت، ممکن است قیمت هر سهم پس از بازگشایی کمتر یا بیشتر از قیمت تئوریک سهم، شود.

نتیجه‌گیری

تمامی شرکت‌ها در طول مدت حیات خود برای رسیدن به اهداف خود، توسعه طرح‌ها و اجرای پروژه‌های جدید نیازمند استفاده از انواع روش‌های افزایش سرمایه خواهند بود. انتخاب مناسب‌ترین روش، با توجه به ساختار شرکت‌های مختلف متفاوت بوده و نمی‌توان از یک روش برای تمامی شرکت‌ها استفاده کرد.

سوالات متداول

افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی و صرف سهام که منابع مالی جدیدی را به شرکت تزریق می‌کنند، گزینه مناسب‌تری برای شرکت‌ها هستند
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها و از محل سود انباشته مناسب‌ترین روش برای سهام‌داران است.
در صورتی که شرکت از روش افزایش سرمایه از محل برآورده نقدی استفاده کند، سهامدران تا 60 روز دو راه پیش رو دارند. 1)استفاده از حق تقدم و خرید سهم با مبلغ اسمی 2)فروش حق تقدم خود به سایر افراد