خرید و فروش وکالتی سهام و وکالت در آن|همه چیز درباره معاملات وکالتی

ممکن است برای همه افراد جامعه و اشخاص فعال در بازار سرمایه سوالی تحت عنوان امکان خرید و فروش وکالتی سهام وجود دارد یا خیر، پیش آید. در پاسخ باید گفت، این امکان وجود دارد و اشخاص می‌توانند در بعضی مواقع از این روش برای خرید و فروش سهام خود استفاده کنند. در این مقاله شما را با وکالت در معاملات بازار سرمایه و عناوین آن آشنا خواهیم کرد.

وکالت یا نمایندگی چیست ؟

مطابق ماده 656 قانون مدنی: «وکالت عقد جایزی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می‌کند.»
اقداماتی که وکیل انجام می‌دهد محدود به اختیاراتی است که موکل به او داده است. گاهی در بازار سرمایه محدودیت‌های خاصی وجود دارد که افراد را ناچار به واگذاری و فروش سهام خود از طریق وکالتنامه رسمی می‌کند. در سال 1388 سازمان بورس و اوراق بهادار دستورالعملی تحت عنوان نحوه انجام معاملات وکالتی در بازار سرمایه را تصویب نمود. در این دستورالعمل، سازوکار استفاده از وکالتنامه مطابق قانون قید شده است. در ادامه به تعریف وکالتنامه و نحوه استفاده از آن خواهیم پرداخت.

وکالتنامه یا قرارداد چیست ؟

وکالتنامه، قراردادی است که مابین وکیل و موکل منعقد می‌شود. در این قرارداد وظایفی برای وکیل و موکل طبق قانون مدنی شرح داده می‌شود. امروزه قرارداد وکالت در انجام امور بانکی، معاملات اوراق بهادار در بازار سرمایه، خرید ملک و … بسیار کاربرد دارد. بنابراین، افراد از این طریق می‌توانند اختیار انجام معاملات خود را به شخص دیگری واگذار نمایند. در تصویر زیر نمونه‌ای از وکالتنامه آورده شده است.

انواع وکالتنامه

مطابق ماده 34 قانون آیین دادرسی مدنی: «وکالت ممکن است به موجب سند رسمی و غیر‌رسمی باشد.» پس دو نوع وکالتنامه وجود دارد؛ وکالتنامه عادی و وکالتنامه رسمی، که به توضیح هر کدام از آنها می‌پردازیم:
وکالتنامه غیر‌رسمی یا عادی: قراردادی است که ضمن سند غیر‌رسمی و بدون دخالت دفتر اسناد رسمی، تنظیم می‌شود. این نوع وکالتنامه، بدون امضاء فاقد اعتبار می‌باشد. بنابراین انعقاد این نوع وکالتنامه باید دارای امضاء باشد. 
وکالتنامه رسمی یا محضری:  قراردادی است که در دفتر اسناد رسمی توسط طرفین معامله تنظیم و به ثبت می‌رسد. این نوع وکالتنامه به دلیل ثبت در دفتر اسناد رسمی، قابل تردید و انکار نیست.

استفاده از وکالتنامه رسمی در بازار سرمایه

ممکن است افرادی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند و همینطور کسانی که فرصت و زمان کافی برای انجام امور خود نداشته باشند، به سراغ وکیل و یا نماینده‌ای برای اعطای اختیارات خود بروند. اعطای این نمایندگی در قالب وکالتنامه‌ای رسمی یا غیر‌رسمی صورت می‌گیرد که نمونه‌ای از آن را مشاهده نمودید.
در صورت اعطای وکالت برای معاملات در بازار سرمایه، ممکن است سهامدار، خود برای فروش سهام به شرکت کارگزاری مراجعه نماید. موکل (سهامدار) به دلیل عدم آگاهی از وکالتنامه می‌تواند شخصاً برای فروش سهام خود اقدام کند. در این صورت و به هنگام تخلف موکل از وکالتنامه، وکیل می‌تواند برای احقاق حق خود به یکی از مراجع ذیصلاح مراجعه کند.
همه اشخاصی که اقدام به خرید و فروش وکالتی در زمینه بازار سرمایه می‌کنند، باید اسناد مربوطه را به کارگزاری‌ها ارائه دهند. از جمله این اسناد، وکالتنامه، مدارک هویتی، اسناد اوراق بهادارِ موضوع وکالتنامه می‌باشد. بنابراین، تمام اشخاص جامعه می‌توانند خرید و فروش وکالتی انجام دهند و منعی برای انجام آن وجود ندارد. برای جلوگیری از سوء‌استفاده، می‌توان شرایط ویژه‌ای را در وکالتنامه در نظر گرفت.

شرایط خرید و فروش وکالتی سهام

برای خرید و فروش به صورت وکالتی در بازار سرمایه، شرایطی وجود دارد که به آنها اشاره خواهیم کرد.

1. افتتاح حساب در کارگزاری های بورس

اشخاص، برای خرید و فروش وکالتی سهام خود لازم است در یکی از شرکتهای کارگزاری افتتاح حساب نمایند. لازمه این امر ثبت نام در سجام و احراز هویت برای دریافت کد بورسی می‌باشد.

2.

استفاده از سند وکالت در خرید و فروش اوراق بهادار، مستلزم تأییدیه از شرکت سپرده گذاری مرکزی می‌باشد. در همین راستا، لازمه خرید و فروش وکالتی، وجود تاییدیه از شرکت سپرده گذاری مرکزی است. انجام معامله بدون تاییدیه تخلف محسوب می‌شود. 
تأییدیه، نوعی گواهی می‌باشد که از شرکت سپرده‌گذاری مرکزی صادر می‌شود. به موجب این گواهی، وکیل می‌تواند از طریق شرکت‌های کارگزاری، اوراق بهادارِ موضوع وکالتنامه را به نمایندگی از موکل خود به فروش برساند.

موارد لازم به ذکر در گواهی تأییدیه

• اطلاعات هویتی وکیل و موکل
• اطلاعات اوراق بهادارِ تحت اختیار وکیل
• درج کامل اطلاعات بانکی، در مختار بودن یا نبودن وکیل، نسبت به پرداخت وجوه حاصل از فروش

3. مدارک لازم جهت معاملات وکالتی سهام

• اصل سند وکالت (وکالتنامه)
• مدارک هویتی وکیل و موکل (شناسنامه و کارت ملی)
• سند اوراق بهادارِ موضوع وکالت (یا برابر با اصل)
• تاییدیه (پیش‌تر در مورد آن توضیح داده شد)

خرید و فروش وکالتی سهام برای کودکان

افراد زیر 18 سال که به سن قانونی نرسیده‌اند، نمی‌توانند در بازار سرمایه شخصاً، معاملات انجام دهند. بنابراین، شخصی به عنوان ولی، نماینده و یا قیم او باید سفارش خرید و یا فروش آن را به عهده بگیرد. این امر باید با وارد کردن اطلاعات شخص زیر 18 سال و همینطور قیم یا نماینده او در سامانه سجام، به شرکت سپرده گذاری مرکزی ثابت شود. پس، بعد از دریافت کد بورسی و انتخاب کارگزاری مناسب برای شخص زیر 18 سال توسط ولی یا قیم یا نماینده قانونی او، خرید و فروش سهام صورت می‌گیرد.  

انتقال سهام متوفی به صورت وکالتی

مرگ، جزء جدایی ناپذیر زندگی انسان‌ها می‌باشد و راه فراری از آن وجود ندارد. در همین راستا، ممکن است بخشی از دارایی‌های افراد، اوراق بهادار ‌باشند. مطابق قانون، این دارایی‌ها بعد از فوت شخص، باید به وراث او انتقال داده شود. این انتقال پس از انجام مراحل لازم، از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی امکان‌پذیر می‌باشد. وراث پس از پرداخت مالیات، باید به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنند. در این صورت، دارایی‌های متوفی، با در دست داشتن گواهی حصر وراثت، به وراث قانونی او تعلق می‌گیرد. پس از آن، برای هر یک از وراث سند اوراق بهادار به نام صادر می‌شود. در ادامه به چگونگی انجام این مراحل خواهیم پرداخت.

مراحل اولیه انتقال سهام متوفی به وراث

برای انتقال سهام متوفی به وراث باید مراحلی طی شود. انجام مراحل این امر از طریق سامانه سمات امکان‌پذیر می‌باشد. پس از ورود به این سامانه، اولین گام، ورود به آیکون خدمات می‌باشد. در تصویر زیر به آن اشاره شده است.

پس از انجام این مرحله و انتخاب گزینه خدمات، مطابق تصویر زیر، وارد قسمت انتقال قهری سهام شوید.

پس از مطالعه کامل قسمت انتقال قهری سهام، به قسمت دفاتر پیشخوان در صفحه نخست مراجعه کنید. در این قسمت، آدرس محل سکونت خود را وارد کرده و پس از جستجو، سامانه به طور خودکار، نزدیکترین دفاتر پیشخوان دولت را به شما نشان خواهد داد.

پس از وارد کردن اطلاعات محل سکونت، با در دست داشتن مدارک لازم به دفتر پیشخوان دولت مورد نظر، برای انجام الباقی مراحل مراجعه کنید.

مدارک مورد نیاز جهت حضور در دفاتر پیشخوان دولت

• گواهی‌نامه واریز مالیاتی
• گواهی انحصار وراثت
• گواهی فوت
• اصل شناسنامه و کارت ملی متوفی (یا برابر اصل)
• اصل شناسنامه و کارت ملی وراث (یا برابر اصل)
• سند سهام متعلق به متوفی 

آخرین مرحله انتقال سهام متوفی به وراث

پس از ثبت درخواست، مطابق مطالب گفته شده، متقاضی با در دست داشتن مدارک لازم در دفتر پیشخوان دولت حضور پیدا می‌کند. درخواست متقاضی، توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی بررسی می‌شود و در صورت عدم مشکل، دارایی‌های متوفی بین وراث تقسیم می‌شود. پس از آن، وراث می‌توانند برگه‌های سهامِ به نام خود را از سایت ddn.csdiran.ir دریافت کنند.

• مقاله پیشنهادی: درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه DDN

فروش سهام عدالت به صورت وکالتی

پس از صدور ابلاغیه آزادسازی سهام عدالت، مشمولین آن مجاز به خرید و فروش این سهام شدند. در ابتدا، خرید سهام عدالت با مبلغ ناچیزی توسط افراد سودجو، نسبت به افرادی که در این زمینه اطلاعات کافی نداشتند، صورت می‌گرفت. به همین دلیل فروش سهام عدالت به صورت وکالتی غیرقانونی تلقی می‌شد. بعد از چندی، طبق گفته‌های جدید رئیس جمهور، آقای حسن روحانی، در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، سهامداران، خود، مجاز به فروش این سهام با مراجعه به بانکها و وکالت دادن به آنها، بعد از آزادسازی آن شدند. پس، فروش وکالتی سهام عدالت، فقط از طریق بانکها امکان‌پذیر می‌باشد.

بیشتر بخوانید:
فروش یا نگهداری سهام عدالت؟
سهام عدالت چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

کارگزاری های مجاز به خرید و فروش وکالتی سهام

همانطور که اشاره شد، افراد به دلایل مختلفی مجبور به انتخاب وکیل یا نماینده برای انجام امور خود می‌شوند. در همین راستا، همانطور که گفتیم، افتتاح حساب در شرکت‌های کارگزاری الزامی می‌باشد. این اشخاص باید به سراغ آن کارگزاری که معاملات وکالتی انجام می‌دهد، بروند. تعداد این شرکتها بسیار محدود می‌باشد. در جدول زیر به 2 نمونه از این کارگزاری ها اشاره شده است.

برای مشاهده و کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با کارگزاری‌ها اینجا کلیک کنید.

چند نکته در ارتباط با معاملات وکالتی

1. استفاده از حساب مشترک بین وکیل و موکل ممنوع است.
2. مدت استفاده از تاییدیه 6 ماه است، در صورت عدم فروش توسط وکیل، دریافت تاییدیه جدید الزامی است.
3. وجه حاصل از فروش اوراق بهادار، باید به حساب وکیل یا موکل واریز شود. پرداخت این وجه به صورت نقد و دریافت چک ممنوع است. در صورتی وجه به حساب وکیل واریز می‌شود، که اختیار دریافت ثمن معامله به وکیل داده شده باشد.
4. شرکت‌های کارگزاری نباید با استفاده از سند وکالت برای مشتریان خود خرید یا فروش انجام دهند.
5. صدور تاییدیه برای افراد زندانی توسط دادیار زندان صورت می‌گیرد.

کلام آخر

همانطور که در مقاله به طور جامع قید کردیم، وکالتنامه، قراردادی است که از فردی به فردی دیگر برای نمایندگی داده می‌شود. پس از انعقاد قرارداد، وکیل، اختیارات موضوع وکالتنامه را به عهده می‌گیرد. وکالت دادن و انجام معاملات از طریق وکالتنامه مشکلاتی را ایجاد می‌کند. این معاملات می‌تواند در زمینه انتقال ملک، اوراق بهادار و … باشد. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود حتی‌الامکان، شخصاً معاملات را انجام دهید.